İhtiyaçlara ve etkinliğin içeriğine göre tasarlanıp oluşturulabilecek birçok “Etkinlik Bilgilendirme Notu” örneği ve formatı vardır. Bunların bir örneğine buradan ulaşabilir ve bu örneği ihtiyaçlarınız özelinde revize edebilirsiniz.
Sivil aktörler başka sivil aktörlerle işbirliği yaparak veya ortaklıklar kurarak hedeflerini gerçekleştirmeye daha da yaklaşabilir, etkilerini artırabilir ve karşılıklı öğrenme süreci ile kapasitelerini daha da güçlendirebilir.
İşbirliği yapılabilecek sivil aktörler, STÖ’nün çalıştığı tematik alanda yer alan bölgesel, ulusal, uluslararası aktörler olan ağlar/platformlar gibi yapılar olabilir veya yine aynı alanda çalışan bir örgüt ile işbirliği ve ortaklık da geliştirilebilir.
İşbirliği örgütlenmeleri farklı özelliklerine, örneğin bir araya geliş amacına veya konusuna, üyelerin temel fonksiyonlarına (savunuculuk, hizmet verme, model oluşturma, sivil izleme, farkındalık geliştirme) ve üyelerin yasal statülerine göre çeşitli kategorilere ayrılabilir.
Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara bakabilir;
- Sivil Toplum Aktörleri Arasında İşbirliği Rehberi: Yerel STÖ, Ağ / Platform / İnisiyatif ve Aktivistler İçin Pratik Bir Rehber. Ayça Bulut Bican. Sivil Düşün AB Programı, Aralık 2019
- Ortaklık Kaynak Merkezi. Erasmus Üniversitesi Rotterdam Yönetim Okulu, Hollanda (İngilizce)
- Ortaklık İçin Pratik Bir Rehber (A Practical Guide to Partnership: How to Make It Work). Floriana Nappini. Balkan Civil Society Development Network (BCSDN), 2016. (İngilizce)
- Sivil Toplum örgütleri için AB Ağlarının Gözden Geçirilmesi (Review of EU Networks for Civil Society Organizations). TACSO, 2011 (İngilizce). Bu kaynak Avrupa Birliğine üye ülkelerdeki ağ örgütlenmeleri ile ilgili bilgileri kapsamaktadır. Bu kaynakta 200’den fazla ağ ve platformla ilgili kısa bilgi, öncelikli çalışma alanları, başvuru süreci hakkında önemli bilgiler, vb bilgilere ulaşılabilir.
- STÖ'ler için Ağ Kurma ve Ortaklık Geliştirme Kursu Araç Seti (Networking and Relationship Building for CSOs Course Toolkit). Hazırlayan Indrani Sigamany. INTRAC, 2007 (İngilizce)
Ortaklıklar ve işbirlikleri, birlikte çalışma konusunda iyi olunduğunda başarı sağlayabilir ve etkili sonuçlar yaratan anlamlı ilişkiler oluşturabilir. Ortaklıklar, işbirliğine açık düşünce yapısı, ilkeli tutumlar ve ilgili bilgilere sahip olma gibi bazı temel unsurlardan oluşur. Ayrıca, ortak çözümler geliştirmek ve değer katmak için farklı bağlamlar, dil, çalışma kültürleri arasında köprü kurabilme yetisi gibi bazı özelliklerin de benimsenmesi gerekir.
Ayrıca, STK'lar arasındaki işbirliklerinin veya ortaklıkların genellikle öngörülmesi zor ve siyasi veya ekonomik kırılganlık içeren ortamlarda, yüksek seviyede esneklik, adaptasyon ve direnç gerektiren bir atmosferde gerçekleştirildikleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
İşte tüm sebeplerden dolayı etkili ortaklıkların ve işbirliklerinin geliştirilmesi aşağıdaki adımları içerir:
- Ortak emeller üzerinde çalışmak,
- Birbirlerine saygı duymak,
- İlişkilere ve grup dinamiklerine önem vermek,
- Ortaklığı veya işbirliğini profesyonel bir şekilde organize etmek/kurmak,
- Anlamlı/etkili bir sürece odaklanmak,
- Ortak öğrenmeyi desteklemek,
- Ortaklıktan ortaya çıkan sonuçları sürdürülebilir hale getirmek.
Daha detaylı bilgi için PrC Insight Series: Partnership Skills (Ortaklıklar için Özellikler-Beceriler) isimli İngilizce kaynağa bakılabilir.
Anlaşmalar, ortaklıkların kilit mekanizmalarından biri olarak düşünülmelidir. Çünkü anlaşmalar ortaklıklar dahilindeki rolleri, etkileşimleri ve iş birliğini yöneten araçlardan biridir. Bu anlaşmalar ortaklar arası ilişkileri karakterize eder ve ortaklıkların daha verimli olmasına yardımcı olurlar. Hollanda'da Erasmus Üniversitesi Rotterdam Yönetim Okuluna bağlı olan Ortaklık Kaynak Merkezi ile Ortaklık İnisiyatifi, bugüne kadar uygulamalardan elde edilen deneyimlerle bir “Ortaklık Anlaşması Puan Cetveli” geliştirmiştir. Araç, yeni bir ortaklık kurmayı veya mevcut bir ortaklığı gözden geçirmeyi düşünen herhangi bir örgüt için değerli olacaktır. “Ortaklık Anlaşması Puan Cetveli”nın İngilizcesine buradan ulaşılabilir.
Bu araca ek olarak, yine Hollanda'da Erasmus Üniversitesi Rotterdam Yönetim Okuluna bağlı olan Ortaklık Kaynak Merkezinin hazırladığı ve ortaklık ve işbirliği anlaşmaları ile ilgili olan “Partnership Agreements Insight Series” isimli İngilizce dokümana da buradan ulaşılabilir.
Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü veritabanında il, ilçe, faaliyet alanı ve detaylı faaliyet alanına göre Türkiye’deki bütün dernekler taranabilir. Ayrıca “Dernekara” ile yine illere ve faaliyet alanlarına göre dernekler listelenebilir.
Vakıflar Genel Müdürlüğü veritabanında türü, adı, bulunduğu il ve ilçeye göre Türkiye’deki vakıflar taranabilir. Ayrıca burs veren vakıflara da bu veritabanından ulaşılabilir.
ECOSOC Sivil Toplum Ağı (İngilizce ve Diğer BM Dilleri)
Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC) Birleşmiş Milletler Sisteminin temel organlarından biridir. Genel Kurul tarafından seçilen 54 Birleşmiş Milletler Üyesinden oluşur. “ECOSOC Sivil Toplum Ağı Veritabanı”nın sayfasından dünya üzerindeki sivil toplum örgütlerinin bilgilerine ulaşılabilir. Veri tabanının yanı sıra ağın web sayfası diğer sivil toplum örgütleri ile iletişime geçmek, dünyadaki sivil topluma ilişkin haberlere, sivil toplumdan iyi uygulamalar ve başarı hikayelerine ulaşmak, farklı başlıklardaki forumlara katılmak için de alanlar sunuyor. Bu olanaklar için “ECOSOC Sivil Toplum Ağı” nın sayfasına bakılmalıdır.
Single Electronic Data Interchange Area (SEDIA) of EC (İngilizce ve Diğer AB Dilleri)
Avrupa Komisyonu dış eylemlerle ilgili tüm Avrupa Birliği (AB) araçları için F&T Portal adı verilen entegre, “tek duraklı”, web tabanlı bir bilgi yönetim sistemi üzerinde çalışmaktadır. Bu sisteme üye olan örgütler, “Partner Search/Ortak Arama” olanağı sayesinde dünya üzerinde bu sisteme kayıtlı örgütlerin bilgilerine ulaşabilirler. Şu anda geliştirme aşamasında olan sistemde daha önce PADOR kaydı olan Türkiye’deki örgütler tarama yapabilir.
PADOR Veri Tabanı (İngilizce ve Diğer AB Dilleri)
PADOR, Avrupa Birliği dış yardımları için “Potansiyel Başvuru Sahiplerine Ait Veriler İçin Çevrimiçi Kayıt” anlamına gelen “Potential Applicant Data Online Registration” kelimelerinin kısaltmasıdır. Avrupa Birliği’nin bir çok hibe çağrısına başvurabilmek için, bir STÖ’nün PADOR’da kayıtlı olması gerekir. PADOR'a kayıtlı örgütler, çevrimiçi sisteme girerek, kullanıcı menüsünde bulunan “Search Organization/Örgüt Arama” sekmesini kullanarak ülke ve örgüt adı/anahtar kelime temelinde tarama yapabilir ve STÖ’lerin örgütlerin iletişim bilgilerine ulaşabilir.
PADOR kaydı olmayanlar tanıtım ve uygulama videolarına STGM YouTube kanalından “Avrupa Birliği (AB) Projeleri Destek Videoları” başlığı altında erişebilir.
Ayrıca İngilizce olan “PADOR Kullanıcı Kılavuzu”nu (PADOR User Manual V.2.2.3) da inceleyebilir.
Sivil Toplum örgütleri için AB Ağlarının Gözden Geçirilmesi (Review of EU Networks for Civil Society Organizations). TACSO, 2011 (İngilizce). Bu kaynak Avrupa Birliğine üye ülkelerdeki ağ örgütlenmeleri ile ilgili bilgileri kapsamaktadır. Bu kaynakta 200’den fazla ağ ve platformla ilgili kısa bilgi, öncelikli çalışma alanları, başvuru süreci hakkında önemli bilgiler, vb bilgilere ulaşılabilir.
Avrupa Gençlik Portalı / European Youth Portal (İngilizce)
Gençlerin gönüllülük, staj ve iş arayışlarına yönelik olarak hazırlanmış bu veritabanında ülke ve tematik çalışma alanın temelinde tarama yapabilir ve örgütlerin kısa tanıtım ve iletişim bilgilerine ulaşabilir.
Bir politika belgesinde kolay anlaşılır bir dil kullanılarak;
- Sorun nedir?
- Sorun neden önem teşkil ediyor?
- Çözüm nedir?
- Bu çözüme ilişkin olarak; kanun, düzenleme ve hükümet uygulamalarında hangi belirgin değişiklik ya da düzenleme gereklidir?
konularında bilgi ve önerilerde bulunulur. Yani bir politika belgesi 4 ana bölümden oluşur;
- Sorunun ne olduğunun ifade edildiği bölüm
- Sorunun öneminin açıklandığı-vurgulandığı bölüm
- Çözüm önerisinin sunulduğu bölüm
- Çözümün mevzuat ile bağlantılandırıldığı bölüm
Bir politika belgesi hazırlarken ilgili konu üzerine çok iyi çalışılıp, derinlemesine araştırma yapılmalı, araştırma yapıldığının anlaşılabilmesi için mutlaka kaynak gösterilmeli ve referanslar verilmelidir. Ve en önemli nokta ise meseleyi kısaca özetleyerek sorunu bir çırpıda anlatabilen başlıkların kullanılmasıdır.
Daha fazla bilgi için STGM’nin STÖ’ler için oluşturduğu ve ücretsiz olan STOK Öğrenim Platformu’ndaki “104- İletişim Temelli Katılım ve Savunuculuk” derslerine bakılabilir.
STÖ’nün kendi web sitesindeki bağış bölümü, belirli bir amaç için, belirlenmiş maktu bedeller üzerinden çalıştırılmıyor ise “yardım toplama” fiili oluşmayacağından dolayı izne tabii değildir; ancak “bağış” adı altında belirli bir amaç için STÖ’nün web sitesinden gelir tahsil ediliyor ya da bağış miktarı o STÖ tarafından belirleniyor ve ziyaretçinin serbest meblağ tespitine izin verilmiyorsa “yardım toplama” fiili oluşacağından dolayı izne tabii olunur.
Vergi dairesi kaydı, banka hesabı açma ya da iktisadi işletme açma gibi işlemlerde dernek tüzük fotokopisi kullanılır. Dernek tüzüğün aslının verilmesine gerek yoktur.
Eğer gayrimenkul şahıstan kiralanıyor ise Gelir Vergisi Kanunu 94.maddesine istinaden yüzde 20 stopaj kesintisi yapılarak muhtasar beyanname ile hesaplanan stopaj vergisi vergi dairesine ödenir. Gayrimenkul şirketten kiralanıyor ise stopaj vergisi kesintisi uygulanmaz, fatura karşılığı kira bedeli ödenir.
09.06.2020 tarihinde T.C. İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından yapılan basın açıklamasında da belirtildiği üzere 26.03.2020 tarih ve 31080 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7226 sayılı "Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile "Dernekler Kanunu"nda yapılan değişiklikle derneklerin her türlü iş ve işlemleri elektronik ortamda yapabileceği hüküm altına alınmıştır. Bu bağlamda T.C. İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü Twitter hesabında 14 Ocak 2022 tarihli yayınladığı iletide e-Devlet üzerinden “Dernek Üyelik Başvurusu” hizmetinin kullanıma açıldığını ilan etmiştir. Bu iletiye ve iletideki ilgili kısa videoya buradan ulaşabilir.
Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force – FATF), “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı” ile mücadelede uluslararası standartlar oluşturmak ve söz konusu standartlarla uyumlu yasal ve kurumsal tedbirlerin alınması ve bu tedbirlerin operasyonel açıdan etkili bir şekilde uygulanmasını teşvik etmek amacıyla 1989 yılında G-7 ülkelerinin (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada) Paris’te yapılan toplantısında kurulan hükümetler arası bir organizasyondur. Türkiye FATF’e 1991 yılında üye olmuştur.
FAFT'ın yayınladığı 40 maddelik tavsiye kararları bulunmaktadır. Tavsiye kararlarının 8. maddesi “Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar” başlığıyla STÖ’lerle direk ilgilidir. Bu tavsiye kararına istinaden Dernekler Yönetmeliğine 21.102021 tarihli Resmi Gazetede “Risk analizi ve denetim” başlığıyla ek maddeler eklenmiştir. Bu madde de;
“Ek Madde 1- Denetimlerin risk analizlerine göre yapılması esastır. Genel Müdürlükçe derneklere yönelik suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadele kapsamında risk analizi yapılır.
Derneklerin risk grupları yüksek, orta ve düşük olarak belirlenir. Risk analizi için belirlenen kriterler elde edilen yeni bilgiler doğrultusunda her yıl gözden geçirilir ve değerlendirilir. Yüksek ve orta risk grubunda yer alan dernekler için denetim programları hazırlanır ve bu dernekler İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından kamu görevlilerine denetletilir. Risk analizi yapılmasına ve derneklerin denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar Genel Müdürlükçe belirlenir……..” ibareleri yer almaktadır.
Risk kriterleri belirlenirken T.C. İçişleri Bakanlığı STİGM STÖ’lerin faaliyet alanlarını (Nevi’leri), kurumsal ve ekonomik yapılarını ve coğrafi ve demografik yapıları gibi konuları dikkate almıştır.
Konu ile ilgili daha detaylı bilgilere STİGM web sitesinde bulunan “FATF Değerlendirme Sürecinde Uygulanması Gereken Eylem Planı” sayfasından ulaşılabilir. 40 maddelik tavsiye kararları ise İngilizce olarak FATF web sitesinde yer almaktadır.
5253 Sayılı Dernekler Kanunu madde 33’e göre, derneğin yönetim kurulu başkanı derneğe yönelik uygulanan idari para cezalarından şahsen sorumludur. İdari para cezaları, temelde adli yargı mercileri tarafından verilmiş bir karara dayanmadığı için, adli sicile işlenmez.
İdari para cezası kararına karşı yapılacak başvuru, Kabahatler Kanunu madde 27’ye göre, idari para cezası kararının tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde, bizzat STÖ’nün kanuni temsilcisi veya avukatı tarafından idari para cezasını kesen idari makamın bulunduğu yer nöbetçi sulh ceza mahkemesine dilekçe ile başvurularak gerçekleştirilmektedir.
T.C İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğünün web sitesinde 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu'na ilişkin bilgiler yer almaktadır. Bu bilgilerde de görülebileceği gibi yardım toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınır ve izni veren valilik tarafından ilgili valiliklere ve İçişleri Bakanlığına bilgi verilir.
- Kuruluşun tüzüğü ve varsa diğer iç mevzuatı,
- İşletme hesabı esasında defter tutulması halinde; karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri ve işletme hesabı defteri,
- Bilanço esasında defter tutulması halinde; karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri, yevmiye defteri ve büyük defter,
- Alındı belgeleri ve ayni bağış alındı belgeleri, harcama belgeleri, ayni yardım teslim belgeleri,yetki belgeleri,
- Gelen ve giden evrak, beyanname, bildirim, üyelik, taşınır veya taşınmazlara ilişkin belgeler,
- Varsa, sandığına ilişkin belgeler,
- İktisadi işletmesine ilişkin defter ve belgeler,
- Denetime başlanılan tarih itibarıyla kasa ve ambar mevcudu ve banka hesap durumu, denetimi yapılacak döneme ilişkin banka hesap ekstreleri, borç ve alacak durumuna ilişkin ve benzeri belgeler.
Temel savunuculuk araçları arasında;
- Lobicilik,
- Örgütlenme, ağlar oluşturma,
- Eğitim ve farkındalık artırma,
- İzleme ve gölge raporlama,
- Basın/Medya çalışmaları,
- Mobilizasyon.
geçmektedir.
- Savunuculuk faaliyetleri ile çözümüne katkıda bulunulacak sorunun belirlenmesi (Sorun analizi): Sorunu analiz ederken amaç; yasalar ve politikaların bir soruna ve o sorunun çözümüne nasıl katkıda bulunduğunu tespit etmek ve analizi tamamlamak için gerekli olan bilgi eksikliklerini saptamaktır.
- Sorunun içerik, yapı ve kültür boyutları açısından analiz edilmesi (Üçgen Analizi): Bu analiz çalışmasında sorun;
- içerik, yani yasalar, politikalar ve bütçe olarak incelenir,
- yapı, yani bir politika veya yasanın uygulanması için var olan resmi ve gayri-resmi mekanizmalar açısından incelenir. Mesela, mahkemeler, hastaneler, kolluk kuvvetleri, eğitim programları, okullar gibi mekanizmalar yapılardır.
- kültür ise; bireylerin bir konuyla ilgili algılılarını şekillendiren değerler ve davranışlar açısından incelenir.
- Analiz edilen soruna çözümler geliştirilmesi,
- Geliştirilen çözümlerden hareketle savunuculuk stratejisinin belirlenmesi.
- Toplumları olumsuz değişikliklerden korumak,
- Toplum yararına ve özellikle dezavantajlı kesimler yararına yaygın, uzun vadeli ve sürdürülebilir değişiklikler elde etmek,
- Devletlerin ve yerel bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde karar vericilerin topluma ve vatandaşlara karşı sorumluluklarını yerine getirmelerini sağlayarak haklara saygı gösterilmesini temin etmek,
- Vatandaşların ve sivil toplum kuruluşlarının politika oluşturma sürecine katılımını teşvik ederek demokrasiyi güçlendirmek.
Outcome Mapping (OM) -Etki/Kazanım Haritalama- yürütülen bir proje veya programın etkisiyle bireylerin, grupların ve örgütlerin davranış ve tutumlarındaki değişikliğe odaklanan ve izleme ve değerlendirme sürecine etkisi olan bir planlama yöntemidir. Başka bir deyişle, OM, bir proje veya program aracılığıyla hedef kitle üzerinde yaratılan değişimin etkisini öğrenmeye yardımcı olarak değerlendirme sürecinin ve hedeflenen sonuçların ortaya çıkarılabilmesi için yöntemlerin sistematik ve uyumlu bir şekilde yürütülmesini sağlar.
OM, bir programın başlangıcında, o programın odağına karar verildikten sonra kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Bir OM planlamanın üç temel aşaması vardır. Bunlar;
- Intentional Design (Hedef/Amaç Tasarımı): Bir programın etkilemek istediği makro düzeydeki değişiklikler ve kullanılacak stratejiler üzerinde fikir birliğine varılan planlama aşamasıdır.
- Outcome and Performance Monitoring (Etki ve Performans İzleme): Projenin/programın sürekli izlenmesi ve hedef kitlenin arzu edilen kazanımlara ve sonuçlara ulaşması yönündeki ilerlemesini ölçmek için bir çerçeve sağlayan aşamadır. Büyük ölçüde sistematik öz değerlendirmeye dayanır.
- Evaluation Planning (Değerlendirme Planlaması): Önceliklerin belirlenmesine yardımcı olur ve değerlendirme süreci için kaynakların ve faaliyetlerin en etkin olacakları yerde kullanılmasını hedefler. Bu aşamada gerçekleştirilecek değerlendirmenin temel unsurları ana hatlarıyla belirlenir.
OM’de makro düzeydeki değişikliklerin belirlenmesi ve izleme çerçevesi ile değerlendirme planının tasarlanması sürecinin katılımcı olması ve mümkün olduğu kadar hedef kitlenin de dahil olmak üzere tüm paydaşları kapsaması amaçlanır. OM, katılımcı bir yaklaşımdır ve bulguların sahiplenilmesini ve kullanılmasını teşvik etmek için programın tüm paydaşlarını tasarım ve veri toplama süreçlerine dahil etmeyi hedefler.
Daha fazla bilgi için aşağıdaki İngilizce kaynaklara bakabilirsiniz;