Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu’nun (TKDF) çağrısıyla bağımsız kadın ve kurumlardan oluşturulan Soma için Kadın İnisiyatifi, 301 madencinin hayatının kaybettiği bölgedeki saha çalışmasında, 10.000′in üzerinde insanın kayıplarla ilgisi olduğunu belirledi.
İnisiyatif, resmi rakamlar baz alındığında, yaklaşık 4.000 kişinin insani yardım, korunma ve toparlanma süreçlerinde orta ve uzun vadede desteğe ihtiyacı olduğuna dikkat çekti. Geri kalan kadınlar için hükümete öneriler hazırlayan İnisitiyatif, “Zira her afet sonrası yeniden yapılanma döneminde sağlanan iş olanaklarında çoğunlukla kadınların ihmal edilmesinin, kadınları çoğu zaman afetin kendisinden daha ağır zorluklara maruz bıraktığını biliyoruz” dedi. Raporda; ‘bölgede bankaya gidemeyen, sıra numarası alamayan, ulaşım şartlarına hâkim olamayan, tek başına alışveriş yapamayan, okuma yazma gibi temel becerilerden dahi yoksun; özetle ev dışı hayatla ilişkisi sınırlı ve eve mahkum edilmiş kadınlar mevcuttur’ değerlendirmesi dikkat çekiyor,
Kapsamlı raporda yer alan bazı bölümler şöyle:
ÜNİVERSİTE MEZUNU YOK DENECEK KADAR AZ Alan çalışmamız esnasında görüştüğümüz kitle içerisinde üniversite mezunu sayısı yok denecek kadar azdır. Bölgedeki okulların eğitim kalitesi ve fiziksel imkanlar açısından güçlendirilmesi, okulu bırakma riski olan çocukların ve gençlerin yakın takibi ve ihtiyaçları konusunda desteklenmesi, kız çocuklarının okula devam oranlarının yükseltilmesine yönelik çalışmalar yapılması hususları, Milli Eğitim Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından acilen takip edilmesi gereken konulardır. Üniversitelerin Eğitim Fakültelerindeki akademisyenlere, alanla ilgili sivil toplum kuruluşlarına da sürecin izlenmesi görevi düşmektedir.
AFET SONRASI KADINLARA EK SORUMLULUKLAR YÜKLENİR Afet öncesinde de söz konusu olan cinsiyete dayalı iş bölümünün afet nedeniyle pekişmesi, afet sonrası travmanın genel olarak insan ilişkilerinde yarattığı yıpranmanın düzeltilmesinin kadınlara ek sorumluluklar yüklemesi, günlük yaşamı sürdürme ve çocukları korumanın kadınların sorumluluğuna bırakılması, geride kalan yaşlıların bakımının da katlanarak kadınların sorumluluğuna girmiş olması, özellikle afet sonrası dönemlerde kadınlara yönelik psikolojik çalışmaların yoğunlaştırılmasını elzem kılmaktadır.
10.000′İN ÜZERİNDE İNSANIN KAYIPLARLA İLİŞKİSİ VAR Gözlemlerimiz, bölgede alanında uzmanlaşmış psikolog, psikiyatrist ve sosyologlardan oluşan Psikolojik Rehabilitasyon Merkezi kurulmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Katliamdan etkilenen il, ilçe ve köy sayısı oldukça fazladır; on binin üzerinde kişinin kayıplarla doğrudan ilişkisi olduğu tahmin edilmektedir.
KADINLARIN EVDEN ÇIKABİLMELERİ İÇİN ORTAM YARATILMALI Öncelikle ve acilen kadınların evlerinden çıkabilmesine ve bir arada olabilmelerine imkan veren bir dayanışma ortamı yaratılması, oluşturulacak dayanışma ortamı ve verilecek psikolojik desteğin ise sadece ilçe merkezlerinde sınırlı kalmayıp mobil ekiplerle ilçe merkezlerine uzak, dağlık köylere ulaşması gerekmektedir. Sistematik , cinsiyet eşitliğini esas alan, uzun vadeli psikolojik desteğe ve sosyal programlara ihtiyaç vardır.
İMAM NİKAHLI EŞLER YASAL GÜVENCEYE ALINMALI Soma’da ölen madencilerin imam nikahlı eşlerinin yasal güvence altına alınması; dolayısıyla imam nikahlı kocasını madende kaybeden kadının filli birlikteliğin yasal olarak tanınması ve bu kadınların yasal haklarının evlilik içinde var olan haklarla eşitlenmesi acil ve öncelikli bir konudur. Bölge için öncelikle, maden dışında alternatif istihdam olasılıklarıyla ilgili bir saha çalışması ve pazar araştırması sonucu, toplumsal cinsiyet eşitliğini merkeze alan “potansiyel sürdürülebilir işler kılavuzu” ve benzeri çalışmaların acilen başlatılması gerekmektedir.
KADININ KIRSAL DAYANAKTAN KOPARTILMASI GÜÇSÜZ YAPTI Zira, devlet eliyle uygulanan yanlış politikalar, bölgede tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yok olması sonucunu doğurmuştur. Bunun doğurduğu en yıkıcı sonuç ise güvencesiz çalışmanın bölgede baskın ve olağan bir hale gelmiş olmasıdır. Kadının kırsal kesimdeki sosyal, kültürel ve ekonomik dayanaklarından kopartılmış olması, kadını daha güçsüz, işlevsiz ve güvencesiz bir yaşama mahkûm etmiştir. Kamusal istihdama uygun bilgi ve beceriden yoksun olan bu kadınların, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin bir sonucu olarak kamusal yaşamda da özne haline gelmeleri zordur.
BANKAYA GİDEMEYEN, OKUMA YAZMA BİLMEYEN KADINLAR Bölgede, bankaya gidemeyen, sıra numarası alamayan, ulaşım şartlarına hâkim olamayan, tek başına alışveriş yapamayan, okuma yazma gibi temel becerilerden dahi yoksun; özetle ev dışı hayatla ilişkisi sınırlı ve eve mahkum edilmiş kadınlar mevcuttur.
KADINLARA MESLEKİ EĞİTİM VERİLMELİ Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, bölge kadınlarının insana yakışır şartlarda istihdama katılarak yetkinleştirilmesinden öncelikle sorumludur. Bu, aynı zamanda kadınların afet travmasını daha kolay atlatmalarının da temel yollarından biridir. Halihazırda felaket sonrası planlamalar çok yeni olmakla birlikte, bölge kadınlarına yönelik istihdam planlamalarının öncelikli planlamalar olmadığı gözlenmektedir. Talebe göre kadınların potansiyel işlere yönlendirilmesi için İş-Kur bağlantısıyla mesleki eğitimler sağlanabilir ve bu kanaldan istihdam alanlarına yönlendirme yapılabilir. Özellikle kayıp vermiş ailelerde kadınların istihdama katılması durumunda,
YARDIM DEĞİL DAYANIŞMA ESAS OLMALI Şeffaflık ilkesi gereği, AFAD’a yapılan bağışların sivil kuruluşlar tarafından takip edilmesi ve yapılan bütün yardımların belgelendirilmesi şarttır.
ALEVİ KÖYLERE AYRIMCILIK Elmadere Köyü Ziyareti: Elmadere, Kınık İlçesi’ne bağlı bir Alevi Köyü olup 13 Mayıs Soma Felaketi’nde 11 kayıp vermiştir. Felaket bölgesindeki genel algı, devlet tarafından AKP’li olduğu bilinen belde ve köylere yönelik çalışmaların daha çok katliamın üzerinin örtülmesi ve ekonomik bağımlılık üzerinden yeni sömürü alanlarının açılması şeklinde yürütüldüğü ve özellikle Alevi köylere yönelik politikaların ise ciddi ayrımcılıklar içerdiği şeklinde olup, halkın ciddi tepkisi söz konusudur.
KÖYDE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMU YOK Köyde herhangi bir okul öncesi eğitim kurumu bulunmamaktadır. Ayrıca köye en yakın lisenin Kınık ilçesinde olması ve taşıma sorunu, çağ nüfusu çocukların okullaşma ve okula devamı konusunda ciddi engeller olarak öne çıkmaktadır.İlköğretim çağ nüfusundaki çocukların ücretsiz aile işçisi ya da yevmiyeli tarım işcisi olarak çalıştırılması sıklıkla görünen bir durumdur.
TEMEL TALEPLER
* Başta 4857 Sayılı İş Kanunu olmak üzere çalışma yasaları işçi lehine yeniden düzenlenmeli, yasanın eksiksiz uygulanmasını sağlayacak mekanizmalar devreye sokulmalı ve sendikal örgütlenmenin önündeki bütün engeller kaldırılmalıdır.
* Türkiye, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün işverenleri, kazaları önlemek için her türlü önlemi alma, riski kaynağında bertaraf etme ve güvenli çalışma sistemleri tasarlama gibi maddelerle yükümlü tutan “Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi”ni acilen imzalamalıdır.
* Madencilik sektörünün özelliklerinden kaynaklı olarak “Maden İş Kanunu” çıkarılmalıdır.
* Soma Holding AŞ ile ilgili tüm denetim raporları kamuoyu ile paylaşılmalı, burada gösterilecek şeffaflık sadece TKİ’nin belgelerini değil, Çalışma Bakanlığı ve Enerji Bakanlığı’na bağlı MİGEM’in tüm denetim raporlarını da kapsamalıdır. Hükümet, topluma karşı bu şeffaflığı, hesap verilebilirlik ilkesinin işlediği bir demokratik sistemin gereği olarak sağlamakla mükelleftir.
* Devlet adına Soma felaketini araştıran ekip içerisinde mutlaka bağımsız uzmanlar bulunmalıdır.
* Madencilik mevzuatı bilim ve tekniğin gereklerine uygun olarak yeni baştan hazırlanmalı ve piyasalaştırılan işçi sağlığı ve iş güvenliği mevzuatı üniversitelerin, sendikaların ve meslek odalarının görüşleri alınarak yeniden düzenlenmelidir.
* Etkin ve yeterli bir denetim sisteminin sağlanabilmesi için ilgili kurum ve kuruluşların yeniden yapılandırılması şarttır.
ACİL ÖZEL ÖNLEMLER
* Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ve Kadın Sivil Toplum Kuruluşları koordinasyonunda bölge kadınların facia sonrası yeni yaşamlarına uyumuna yönelik programlarının acilen oluşturulması ve yapılandırılması (ev dışı hayata uyum, psikolojik destek, hukuki destek, para yönetimi, çocuklarla iletişim, toplumsal cinsiyet eşitliği vs)
* Geride kalan kadınların maaşlarını, tazminatlarını, ayni ve nakdi yardımları kendilerinin alabilmelerine ve kendilerinin uygun göreceği şekilde kullanmalarına olanak tanıyan bir mekanizmanın oluşturulması ve bu mekanizmasınınsürdürülmesine ilişkin çalışmaların acilen başlatılması,
* Bölgede, çocuk, yaşlı, engelli ve hasta bakımı gibi bakım yükümlülüklerinin yalnızca kadınların değil tüm toplumun paylaşması gereken bir sorumluluk olduğundan hareketle, özellikle bölgede çok ciddi eksikliği görülen kreş ve okul öncesi eğitim hizmetine ilişkin yaygınlaştırma politikalarının acilen başlatılması.
Afet sonrası alınan önlemlerin, kadınların talepleri değerlendirilmeksizin oluşturulup uygulanması en ciddi stratejik hatalardan biri olacaktır. Faciadan etkilenen yerleşim birimlerinin belediye ve kaymakamlıkları ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın, kadınlar ve çocuklar konusunda yapmayı plandıklarına ilişkin yol haritasını kadın sivil toplum kuruluşları ve diğer paydaşlar ile paylaşması gerekmektedir. Soma için Kadın İnisiyatifi, afet sonrası bölgede toplumsal cinsiyet eşitliğinin teminine yönelik devlet tarafından atılması gereken adımları izleyeceğini beyan eder.
KİMLER VAR
Soma için Kadın İnisiyatifi Kurucu Ekibi; Canan Güllü (TKDF), Elçin Cavlan (TKDF), Sevinç Ünal (Kadın Dayanışma Vakfı), Feray Karagöz (KASAİD), Müzeyyen Alpşen (izmir Kadın Dayanışma Derneği), Saniye Çelik (Bağımsız Feminist), Ebru Peştereli (Bağımsız Feminist),
Meral Özaygen (Bağımsız Kadın Platformu), Şenal Sarıhan (Bağımsız Kadın Platformu), Sevil Önal (Soma Kadın Dayanışma Derneği)
Saha çalışması esnasında ziyaret edilen yerler / görüşülen kişi ve kuruluşlar;
- Soma Kadın Dayanışma Derneği
- Soma ev ziyaretleri
- Kınık Elmadere Köyü
- Maden Şehitliği
- Manisa Öğretmenevi Değerlendirme toplantısı kapsamnında SGK yetkilileriyle görüşme
- Soma Maden işçileriyle görüşme
- Kınık ilçesi ziyareti- İzmir Halk Evleri Çalışma Grubu
Hülya Karabağlı, Zete
İlgili Dosyalar:
- maden [JPG] [80.74K]