Bilinmesi gerekir ki, atık toplayıcıları, yaptıkları işin düşük geliri, sağlıksız ve sosyal güvenceden yoksun koşulları, çöple uğraşmanın toplumsal olarak pislikle ilişkilendirilmesi gibi nedenlerle toplumsal dışlanmışlığı en fazla yaşayan iş kollarından birinin üyeleridir.
Kazançları yeme, içme, barınma gibi temel ihtiyaçları dahi karşılayamayan atık toplayıcıların yoksulluğu, mutlak yoksulluğu kapsamakla birlikte, bu yoksulluklarının yanında toplum dışına itilmişliği, haklara ulaşmadaki problemleri, sendikalardan ve sosyal güvencelerden yoksun olarak yaşamaları ve bu ağır yoksulluk koşulları altında yaşarken sağlıksız ve itibarsız olarak değerlendirilmeleri göz ardı edilebilir bir durum değildir.
Çöp toplama işinin, ticari meta olarak kârlılığın keşfi ve çöplerin ihaleyle satılması beraberinde çöp toplama ve değerlendirme işinin yani geri dönüşümün dikkat çekmesine neden olmuştur. Bu da büyük işletmeler tarafından atık toplayıcılarının çöple eskisi kadar rahat ilişki kurmasının engellenmesi sonucunu doğurmuştur. Eskiden rahatlıkla atık toplayıcılığı yapan bireylerin yaptıkları iş, kurallarını büyük işletmelerin denetlediği bir sektör haline dönüşmüştür.
Geçimini atık toplayarak sağlayan ve kötü koşullarda çalışma imkanı bulabilen toplayıcıların geçimlerini sağlayabilmeleri için bazı öneriler sunuyoruz ve çözümün bir parçası olmak için herkesi sorumluluk almaya davet ediyoruz;
- Atık toplayıcıların sorunlarının çözümü ve iş huzurlarının sağlanabilmesi için kamu, özel sektör, belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve atık toplayıcılarından oluşacak bir komisyon kurulmalıdır.
- Oluşturulacak komisyon, iş sağlığı ve çalışma koşulları başta olmak üzere sokak toplayıcılarının güvenli koşullarda ve kayıtlı çalışmaları için gerekli yasal düzenlemeleri ve kaynak teminini oluşturmalıdır.
- Atık toplama ve ayrıştırma işlerinin yasal olarak ayrılması ile birlikte belediyeler atık toplayıcılar için sağlık koşullarına uygun depolama alanları oluşturmalıdır.
- Atık ayrıştırma işini yapan büyük işletmelerin doğrudan atık toplayıcılardan atıklarını alabilmeleri için gerekli kurumsal düzenlemeleri yapmaları sağlanmalıdır.
- Atık toplama araçlarının şehrin trafiğini aksatmayacak araçlarla yapılması için gerekli kaynak temin edilmelidir. El çekçekleri yerine elektrikli araçların kullanılması tercih edilmelidir. Alınacak araçlar için belediyelerin aracılığı ile yurt içi veya yurt dışı kaynak ve hibelerden faydalanmak için başvurular yapılmalıdır.
- Geçiş sürecinde ilgili belediye öncülüğünde İŞKUR tarafından katılımcılara günlük ücret ödenerek ve MEB tarafından öğretmen görevlendirilerek atık toplayıcılara yönelik eğitim programı düzenlenerek çalışanların sertifikalı olarak çalışması sağlanmalıdır.
- Konunun tüm aktörlerinin bir araya geleceği, acil diyalog toplantısı yapılarak sorunun çözümü hızlandırılmalıdır.
- Bu süreçte iş yapamayan, çalışamayan ve geçimini günlük kazançla sağlayan atık toplayıcılar için acil olarak Sosyal Yardımlaşma Vakfı üzerinden destek sağlanmalıdır.
Bu sektörde, zaten bu işle uğraşan atık toplayıcılarının da iş güvencesinin olduğu, sağlık ve güvenliğinin gözetilmesi bir düzlemde yerlerini almalıdır. Çöp toplamak ve ayrıştırmanın ticari bir kazanç ötesinde, sürdürülebilirliğe katkı sağlayan, çevrenin korunmasını hedefleyen aynı zamanda toplumsal sorumluluk gerektiren bir faaliyet kolu olduğu unutulmamalıdır.
Bu süreçte acil ve kalıcı bir çözüm geliştirmek üzere, yukarıda belirttiğimiz önerilerin acil olarak hayata geçirilerek kalıcı bir sistemin oluşturulmasını talep ediyoruz.
Bizler, Sıfır Ayrımcılık Derneği ve Roman Diyalog Ağı (RODA) olarak, duyurmak isteriz ki; mağdur edilme endişesi yaşayan bütün atık toplayıcıların yanında olup yasalar çerçevesinde yaptıkları mücadelelerinde birlikte yürüyeceğiz. Mağduriyetlerin giderilmesi için de tüm imkanlarımız ile yerel ve ulusal düzeyde somut çözüm önerileri üretmeye devam edeceğiz.
