KAMER Vakfı’nın, AB Türkiye Delegasyonu ve Açık Toplum Vakfı desteğiyle 2014 Ocak- 2015 Mayıs ayları arasında gerçekleştirdiği “Kadın Hakları İnsan Haklarıdır Projesi”nin nihai raporu yayınlandı.
Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesindeki 23 il ve Karadeniz Bölgesindeki 3 ilde, 24.723 kadınla yapılan yüz yüze görüşmeler, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi, Sabancı Üniversitesi ve Dicle Üniversitesi öğretim üyelerinin katkılarıyla değerlendirdi ve raporlandı.
KAMER Vakfı paralel bir çalışma ile bu araştırmada ‘şiddete maruz kaldığı’ ortaya çıkan 1308 kadın hakkında bir izleme çalışması yürüttü ve sonuçları raporladı. Ayrıca, İstanbul Barosu avukatları çalışmanın tümünde ortaya çıkan sorunlara ilişkin yasal durum ve yargının tavrı konusunda ek bir rapor hazırladı ve önerilerini sundu.
Aşağıdaki linkte detaylarına ulaşabileceğiniz ve “Öteki Türkiye’nin Kadınları” adı da verilebilecek bu 3 rapor ile tanıklıklar, kadın hakları açısından Türkiye’deki bölgeler arası dengesizlikleri ve kadınların gelişmiş ülkelerle kıyaslanmayacak sorunlarla yüzyüzeliğini bize anlatıyor. Anayasa Mahkemesi'nin "Resmi nikah yapılmadan İmam Nikahı'na izin verilmesi" kararıyla ilgili tartışmalar, bu raporun verileri ışığında kadın hakları açısından daha da vahim ve hassas gözüküyor.
Rapordan bazı çarpıcı örnekler vermek gerekirse;
- Tarama çalışmasına katılanların sadece %1.7’sinin sadece resmi nikahlı olduğu, buna karşılık %95.5’inin resmi nikah yanısıra dini nikah da yaptığı belirlendi.
- Taramada görüşü alınanların %90’ı kadınların şiddet yaşadığını düşünüyordu.
- Şiddete uğrayan kadınların kurtulmak için mücadele verdiğini ifade edenlerin oranı ise sadece %38.6 oldu.
- İlk evlilik yaşı 18 ve daha yukarı olanların oranı %59.6. Buna karşılık 16-17 yaşlarında evlenenler % 25, 13-15 yaşında evlenenler .6 ve 12 ile daha küçük yaşta evlenenler de %0.7 olarak belirlendi.
- Erken yaşta evlilik oranı ortalama % 40 gibi görünse de, son 10 yıl içinde yapılan evliliklerde bu oran %30 civarında, son beş yıl içinde yapılan evliliklerde ise %20 civarında görünüyordu. (Erken yaşta evlilik oranı halen %20 gibi yüksek bir oranda yaşanıyor olsa da istikrarlı bir düşüş söz konusu.)
- Tarama çalışmasına katılanların %60.7’si görücü usulü evlendiğini ifade etti. %34.2 ‘anlaşarak ve severek’ yanıtını verirken, % 5.1 ise zorla evlendirildiğini ifade etti. Bu arada, görücü usulü evlendirilenlerin dörtte birinin de ‘istemiyordum, aile büyüklerimin isteğiyle evlendim’ yanıtını vermesi dikkat çekiciydi.
- Görücü usülü evlilik yapanlar evlilikleri ile ilgili düşüncelerini ifade ederken % 1 kan bedeli, .6 berdel, .7 kuma, %1.7 kayın evliliği %2 beşik kertmesi ve %64 akraba evliliği yanıtını verdiler.
- Taramada “ailenizde kadınlar mirastan pay alabilirler mi?” diye soruldu. %54.3 “hayır kadınların miras hakkı yoktur” dedi.
Proje kapsamında yapılan taramada 24.723 hane ziyareti ve kadınlarla yapılan görüşmelerin dışında, ayrıca, 26 ilde toplam 390 kamu kurum ve kuruluşu ziyaret edildi. Kamu kurum ve kuruluşları 26 ilde yapılan toplantılara davet edildiler. Kamuya açık bu toplantılara 1000 kamu kurum ve kuruluşu yetkilisi ve 3.000 civarında kadın ve erkek katıldı. Hane ziyareti yapılan mahallelerde “mahalle toplantıları” yapıldı.
Görüşme yapılan 24.723 kadının 4.500’ü ( ) yaşadığı şiddet ile ilgili KAMER’e açıklıkla başvurdu. Sadece 1308 kadın ( %5) ise, yaşadığı şiddetten kurtulmak için harekete geçti.