14 ilde faaliyet gösteren Alternatif Üretim ve İstihdam Derneği, Diyarbakırlı kadınların umudu oldu. Dernek, kadınlara evde yaptıkları yemek, el işi gibi ürünleri satmayı öğretti; kadınlar kısa zamanda işveren oldu.
Vesile Bakır, Sur ilçesinde yaşayan 6 çocuk annesi bir kadın. Çocuklarından ikisi engelli. Eşi kahvehane işletiyor. Bakır'ın kendi halindeki hayatı, Alternatif Üretim ve İstihdam Derneği Başkanı Gülbahar Örmek’in evini ziyaret etmesiyle değişti. Misafirlerine içli köfte ikram eden Bakır’a iş teklifi yapıldı. Evde içli köfte yapıp satmaya başladı. Kazancıyla evinin ekonomisine katkı sağladı.
Bakır bir süre sonra atık konfeksiyon malzemelerinden oyuncak bebek yapmaya karar verdi. Bu kez derneğe kendi iş teklifini götürdü. Teklifi kabul edilince ikinci işine de başladı. İşleri yetiştiremeyince, yanında eleman çalıştırmaya başladı. Ev kadınıyken bir anda işveren oldu. Bakır, para kazandıkça özgüveninin arttığını söylüyor:
“İçli köfte için kendime 7 kişi buldum, içini ben yapıyorum, onlar sarıyor. Gelinim de bebek yapıyor. İki tane düğün salonunun işini aldım. Yedi işçi daha buldum. Ekstradan bir sağlık ocağı işi alacağız. Düğün salonunda kına torbaları yapacaklar, ütü yapacaklar. Geçen gün eşime dedim ‘Bin tane köfte siparişi aldım, daha paramı alamadım bana 500 lira borç verir misin? ‘Yok’ dedi, ben de ‘Bak bir gün kapıma gelip borç istersen ben de vermem’dedim. Durdu öyle bana baktı ve çıkarıp verdi. Kendime güvenim geldi, şimdi bana saygı duyuyor. “
İş sahibi oldu, hayatı değişti
Dernek yönetimi, kadınların üretime kazandırılmasını ‘Her ev bir atölye’ olarak adlandırıyor.
Bu sistem sayesinde hayatı değişenlerden biri de Z.Y... Adının açık yazılmasını ve fotoğraflarda yüzünün gösterilmesini istemiyor.
Çünkü o bir şiddet mağduru ve hâlâ eski eşinin tehdidi altında.
Z.Y. daha küçük yaşlarda kuzenlerinin tacizine uğramış. Aile baskısından kaçarak istemediği bir evlilik yapan genç kadın, eşi tarafından fuhuşa zorlandığı anlatıyor:
“Kolay ama kötü yolla para kazanmamak için bu işe başladım. Belediyede kursa gittim, kuaför oldum. Köyde kuaför açtım. Kocam para istiyordu, ‘Paran var mı?’ ‘yok’, ‘Git nereden getirirsen getir’ diyordu. Dükkanı kapattırdı. Beni kötü şeyler yapmaya zorluyordu. Ailem destek vermiyordu. Ailem boşanmama destek çıkmadı. Dönseydim yine amcamın tacizlerine maruz kalırdım. Dört çocuğumu bırakamıyordum. Burayı açtım ve yeni bir hayat kurdum. Kocam karşı çıktı. Boşandık, çocuklarım bende. Şimdi dört çocuğuma, anneme, kardeşlerime, bakıyorum."
"Önceki hayatım kabullenmekti sonraki diş göstermek. Hayatım komple değişti. Böyle bir hayat kuracağımı tahmin etmiyordum koca ve kuma eziyeti altında, belki de kötü emellere kurban olmuş biri olacaktım. Belki şu an başka yerlerdeydim. Belki bu şekilde itibarımla para kazanmazdım. Eşimden sigara parası dilenirken, şimdi ‘Kimin sigara ihtiyacı varsa, gelsin benden istesin’ diyorum."
Z.Y.’nin müşterilerinin çoğu, dernek tarafından yönlendiriliyor.
Önce pazar sonra üretim
Aralarında İzmir, Balıkesir, Sakarya’nin da bulunduğu 14 ilde, bin 116 kadın Alternatif Üretim ve İstihdam Derneği sayesinde para kazanmaya başladı.
Projenin fikir insanı Dernek Başkanı Gülbahar Örmek, çalışmanın temellerini 2009 yılında attı. O dönem Sur Belediyesinde çalışan Örmek, yardım istemeye gelen kadınları üretime yönlendirdi.
Daha sonra belediyeden ayrılan Örmek, 2014 yılında dernek kurarak, çalışma alanını genişletti. Önce kadınlara pazar buldu, ardından üretim yapmaları sağladı.
“Başta pazarı buluyorum. Düğün salonlarıyla anlaştık, 10 düğün salonu bizimle çalışacak. Sağlık ocaklarına yemek vermek için anlaştık, 12 okulla anlaştık. Tarım Müdürlüğü yemekhanesine biz yemek veriyoruz. Aslında çok muazzam birşey yapmıyoruz, sadece örgütleyip, organize ediyoruz. Üretim yapan kadınların hepsi mağdur, evinde oturmaya mahkum edilen, eve mahkum edilen kadınlardır. Bin 116 kadının hepsi evde üretiyor. Ürettikleri herşeye pazar bulmaya çalışıyoruz. Kadının emeği para etti. Artık kendi emeğiyle gururlanıyor. Para kazanıyor, evinden çıkıyor, özgüven geliyor, komşularını teşvik ediyor, kocası saygı gösteriyor.”
Çalışmalar meyvelerini verince batı illerindeki kadınlardan da teklif geldi. Kadınlar ürünlerini dernek aracılığıyla satmaya başladı. Kadınlar yemekle birlikte, daha çok hediyelik eşya, bakır, gümüş süs eşyaları üretiyor.
