Depremlere Karşı Kırılganlıkta Denge ve Denetleme Sisteminin Etkisi: Türkiye, Şili ve Japonya Örnekleri

Rapor, depremlerin yıkıcılığı ve Türkiye’nin afetlere karşı devam eden kırılganlığıyla demokratik denge ve denetleme sistemi arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlıyor. 

Doğa olaylarına karşı kırılganlığı azaltmanın önemli örneklerinden Şili ve Japonya'nın da  mercek altına alındığı raporda, bu ülkelerin afetlere karşı nasıl hazırlıklı olabildikleri hesap verebilirlik, şeffaflık üzerinden değerlendiriliyor.

Raporda yaşanan Şubat Depremleri'nin Türkiye’nin depreme karşı kırılganlıklarının seviyesini de çarpıcı bir biçimde görünür kıldığı belirtildi.

"Bu kırılganlıkların, depremle ilgili önlemler anlamında bir milat olarak nitelendirilen 1999 depremlerinden, 24 yıl sonrası bugüne, etkin şekilde azaltılamamış olması Türkiye’nin depremlere karşı alınan önlemlerdeki yeterlilik seviyesini tekrar tartışmaya açmıştır." 

Raporda 99 Depremleri'nin ardından hayata geçirilen uygulamalar da ele alıdı. Uygulama başlığında öne çıkan iki problem ise şöyle;  

• Yürürlüğe girdiği tarihte 19 pilot ilde uygulanan Yapı Denetim Kanunu ancak 2011 yılında Türkiye genelinde uygulanabilir hale gelmiştir.  Türkiye’nin yıkıcı depremlerin yaşanabileceği bir coğrafyada olduğu düşünüldüğünde yapı denetiminin tüm Türkiye’de uygulanmasının 10 yıl boyunca bekletilmesi büyük bir zaman kaybı olmasının ötesinde bu süreç içerisinde deprem bölgesinde olan bazı illerin yürürlükte olan denetimin dışında kalmasına neden olarak Türkiye’de depreme dayanıksız (yani denetimsiz) yapı stoğunu arttırmıştır.
• İmar denetim mevzuatında 2013 yılında yapılan bir değişiklikle uzman meslek odaları, imar denetimi sürecinin tamamıyla dışında bırakılmıştır. Getirilen bu değişiklikle yapı denetimi; müteahhitler, Bakanlık, yerel yönetimler ve yapı denetim firmaları arasında devam eden bir süreç niteliği kazanmıştır. Pek çok müteahhitlik firması denetim firması da kurmuş ve bu süreç sonucunda yapı denetimi, denetleyen ile denetlemeyi yapanın benzeştiği kapalı devre bir sisteme dönüşmüştür. Ayrıca, müteahhitlerin denetimi yapacak yapı denetim firmasını kendilerinin belirleyebilmesi de yapı denetimini, uygulamada sorunlu hale getirmiştir.