Değişikliklerin uluslararası insan hakları belgeleri, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve yasaları ışığında uygulamada yol açabileceği sorunlara dair görüş sunmak amacıyla hazırlanan bilgi notunda; kanun teklifinin, uluslararası hukuk ve başta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası olmak üzere iç hukuktaki ilgili diğer düzenlemelerle uyumlu görünmediği belirtildi. Teklifinin genel gerekçe kısmında ifade edilen amaçlardan başka amaçları kapsadığı da not edildi.
Bilgi notunda şu ifade kullanıldı:
Teklifin genel gerekçesinde suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadelenin amaç edindiği belirtilmiş olsa da teklifin ikinci bölümünün tekil gerekçelerinin genel gerekçeden ayrıldığı, bu bağlamda genel gerekçeyi aşan bir amaçla hareket edildiği görülmektedir. Zira Dernekler Kanunu’na dair yapılan değişikliklerde belirtilen tekil madde gerekçelerinin spesifik olarak uluslararası para aklama ve terörizmin finansmanı ile sınırlandırılmadığı, genel bir düzenleme yaptığı anlaşılmaktadır."
Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesi Hakkında Kanun Teklifi’nin gerekçesinde; kitle imha silahlarının finansmanının önlenmesine ilişkin kararlarının uygulanmasına yönelik usul ve esasların düzenlenmesi; bu kararlara konu olan kişi, kuruluş ve organizasyonların malvarlıklarının dondurulmasında takip edilecek usul ve esasların belirlenmesinin amaçlandığı belirtiliyor.
Teklif Anayasanın Birçok Hükmüne Aykırı
Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi Hakkında Genel Görüşler başlıklı notta, teklifin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın birçok hükmüne aykırı olduğu belirtildi ve teklifle yapılan değişikliklerin ölçülülük ilkesine aykırılık oluşturduğu vurgulandı.
"Dernekler Kanunu’nun 3. maddesinde yapılan değişiklikle belirli suçlardan mahkûm olan kişilere süresiz olarak derneklerin genel kurul dışındaki organlarında görev alma yasağı getirmektedir. Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi yasalaşırken, geçmişte süresiz olan hak yoksunluklarının süreli olması ilkesi benimsenmiştir. Söz konusu maddenin gerekçesinde de belirtildiği üzere, cezalandırılma ile güdülen asıl amacın işlediği suçtan dolayı kişinin etkin pişmanlık duymasını sağlayıp tekrar topluma kazandırılması olduğu için bir suça bağlı hak yoksunluklarının da belli bir süreyle sınırlandırılması gerekmektedir. Bu nedenle, hak yoksunluklarının mahkûm olunan cezanın infazı tamamlanıncaya kadar devam etmesi öngörülmüştür. Dernekler Kanunu’nda yapılan değişiklik ise bunu süresiz hale getirerek ölçülülük ilkesine aykırılık oluşturmaktadır."
Örgütlenme Özgürlüğüne Dönük Müdahalelerin Yolu Açılacak
Bilgi notunda Dernekler Kanunu’nun 19. maddesinde yapılan değişikliğin de Anayasaya aykırı olduğunu belirtilirken, değişikliğin, idare tarafından keyfi gerekçelerle “sakıncalı” görülen dernekler üzerinde baskı kurmasını olanaklı kılarak örgütlenme özgürlüğüne dönük müdahalelerin yolunu açacağı vurgulandı.
"Kanun teklifine bakıldığında Dernekler Kanunu’nun 19. maddesinde yapılan değişiklikle derneklerin denetimlerinin “yapılacak risk değerlendirmelerine göre üç yılı geçmeyecek şekilde her yıl yapılması” öngörülmektedir. Anılan düzenleme ile idare tarafından keyfi bir şekilde belirlenecek ölçütler çerçevesinde bazı derneklerin “riskli” dernek olarak sınıflandırılacak ve buna göre sıkı bir denetime tabi tutulabilecektir. Değişiklik, idare tarafından keyfi gerekçelerle “sakıncalı” görülen dernekler üzerinde baskı kurmasını olanaklı kılarak örgütlenme özgürlüğüne dönük müdahalelerin yolunu açmaktadır ve buna dair yeterli bir güvence öngörülmemektedir. Üstelik geçmişteki düzenlemenin aksine derneklerin denetiminin bu alanda hiçbir bilgisi ve tecrübesi olmayan mülkiye müfettişi ve herhangi bir kamu görevlisi tarafından yapılmasının yolu açılmaktadır. Geçmişte düzenli olarak uygulanmayan denetimler sürekli hale getirilmek ve bu tür bir denetimi gerektirecek herhangi bir risk mevcut olmamasına sayısı 120.000’i aşan derneğin yıllık olarak denetlenmesinin yolu açılmak istenmektedir."
Yardım Toplama Kanunu’nda Önerilen Değişikliklerin Teklifle Bağlantısı Yok
Kanun teklifi Yardım Toplama Kanununun ise dört maddesini değiştirirken, bilgi notunda 2860 Sayılı Yardım Toplama Kanunu’nda önerilen değişikliklerin kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesiyle bağlantısı bulunmadığı ve kanunda önerilen değişiklikler ile madde gerekçeleri arasında uyuşmazlıklar bulunduğu belirtildi.
