BİRLİKTE: Neden Kurumsal Hibe?

Kurulduğumuz 2004 yılından bugüne kadar, mevcut BİRLİKTE programı da dahil olmak üzere  sivil toplum örgütlerine (STÖ) yönelik 9 ayrı hibe programı yürüttük; iki yüzü aşkın STÖ’ye bu programlar aracılığı ile hibe ve teknik destek sağladık. Bu hibe programlarından 7 tanesi sivil alanda en yaygın uygulanan, bilinen hibe türü olan proje desteğiydi. 

Mart 2017’de ise daha önce uygulamadığımız ve Türkiye’de sivil alanda pek az bilinen ve uygulanan bir hibe desteğini hayata geçirdik: kurumsal hibe, diğer isimlendirmesiyle kullanırsak “genel operasyonel hibe”. BİRLİKTE ahayata geçirildiği dönemde kendi alanının ilk örneği ve Avrupa Birliği desteğiyle Türkiye’de uygulanan ilk kurumsal hibe programı idi. 

BİRLİKTE’yi, STGM’nin kuruluşundan bu yana sivil toplum örgütlerine yönelik uyguladığı hibe programları, kapasite geliştirme destekleri ve ihtiyaç belirleme çalışmalarından yola çıkarak tasarlamış ve uygulamıştık. Şimdi ve artık daha da derin bir deneyimle, BİRLİKTE programının ikinci dönemini uyguluyoruz.

Kurumsal Hibe Nedir?

Kurumsal hibe artık Türkiye’de STÖ’ler arasında gayet iyi tanınan bir hibe türü, geçtiğimiz 6 yıllık süreçte sivil alanda kurumsal hibe programlarının belirgin bir artış gösterdiğini söyleyebiliriz.  Gene de kısaca bir tanım yapmakta fayda var:

“Kurumsal hibe desteği en genel anlamı ile sivil toplum örgütlerine varlıklarını devam ettirebilmeleri ve amaçlarını gerçekleştirmeleri için sağlanan, herhangi bir proje ya da program geliştirilmesi şartına bağlı olmaksızın STÖ’leri bir bütün olarak misyonlarını gerçekleştirmeleri için desteklemeyi hedefleyen hibe türüdür.” 

Kurumsal hibe programları bir proje ve/veya program geliştirilmesini talep etmez. STÖ’yü kendi kurumsal yapısı içinde bir bütün olarak destekler yani STÖ’lerin günlük işlerini, düzenli faaliyetlerini  gerçekleştirebilmeleri ve misyonlarına uygun çalışabilmeleri için sağlanan kısıtlamasız, ön koşulsuz bir kaynaktır.

BİRLİKTE'de STÖ'lere neden kurumsal hibe olanağı sağlıyoruz?

Aslına bakarsanız, neden kurumsal hibe vermeyi tercih ettiğimiz sorusunun cevabı kurumsal hibe tanımının içinde mevcut. Kurumsal hibe belli bir misyon etrafında bir hedefe odaklı çalışan STÖ’lerin, yani gündelik ifadelerle söylersek bir derdi olan ve değişim yaratmaya çalışan STÖ’lerin, kendi misyonları ve hedefleri doğrultusunda çalışmalarını en etkili şekilde destekleyebileceğimiz hibe çeşidi.

Çalışma alanlarında değişim hedefleyen STÖ’lerin dayanıklı, finansal olarak sürdürülebilir olabilmelerinin ve hedeflerine uygun nitelikli çalışmalar yürütebilmelerinin sadece faaliyet temelli desteklerle mümkün olmayacağını hepimiz biliyoruz. STÖ’lerin sabit giderlerini sorunsuz karşılayabilmeleri, yeni teknolojilere yatırım yapabilmeleri, çalışanlarının maaşlarını ve sosyal haklarını artırabilmeleri, krizleri karşılayabilmeleri ve yönetebilmeleri, acil ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri, kurumsal iletişim çalışmalarını yapabilmeleri ve diğer kurumsal ihtiyaçları için temel ve sabit bir kaynaklarının olması gerekli. İşte kurumsal hibe destekleri tüm bu temel ve/veya acil ihtiyaçların karşılanabilmesi için hayati bir destek mekanizması olarak öne çıkıyor.

20 yıla yaklaşan saha deneyimimizden, çeşitli çalışma alanlarından sayılamayacak ölçüde çok STÖ ve yerel aktivist ile olan temasımız, görüşmemiz ve işbirliğimizden öğrendiklerimiz, gördüklerimiz ve biriktirdiklerimiz tam da yukarıda kurumsal hibe desteğinin özellikleri olarak saydığımız tanıma uygun bir hibenin Türkiye’de STÖ’lerin güçlenmeleri için en çok ihtiyaç duydukları hibe türü olduğunu bize gösterdi.

“BİRLİKTE Kurumsal Destek Programını tasarlanmadan önceki dönemde, 2016 yılının Mayıs ve Haziran aylarında, 123 STÖ temsilcisi ile yapılan ihtiyaç belirleme çalışmalarında yerel STÖ’lerin en önemli ihtiyaçlarının sürdürülebilirlik için kurumsal sabit giderler, kaynak geliştirme, strateji geliştirme ve uygulama, etkili kurumsal iletişim, dijital araçların kullanılması ve finans yönetimi gibi alanlarda yoğunlaştığını gördük.”

Türkiye’de sivil alanın ihtiyaçlarıyla uyumlu, sahada var olan bir açığı kapatacak ve STÖ’lerin temel giderlerinin karşılanmasına ve güçlenmelerine olanak tanıyacak bir destek olan kurumsal hibe böylece 2017 ve sonrasında uyguladığımız hibe programlarının ana hibe türü olarak öne çıktı ve hayata geçirildi. 

Eğer daha önce denk gelmediyseniz BİRLİKTE’nin kurumsal hibe dışındaki desteklerini, katılımcı STÖ’leri nasıl bütüncül olarak desteklediğini okumak için buraya ve buraya da bakabilirsiniz. 

Kurumsal hibeyi nasıl tasarladık?

Bir hibe programının tasarlanması program ekibine geniş hareket alanı sağlayan bir süreç değildir. Teknik bir süreçtir ve çok fazla kısıt barındırır. Programı kurgulayan ekip tüm bu sıkıcı teknik ayrıntılar ve kısıtlar içinde kendi hedeflerine en uygun planlamayı yapmak için çalışır. 

Bizim BİRLİKTE’nin kurumsal hibe desteğini tasarlarken en temel arzumuz, hibeden yararlanan örgütleri çok fazla ayrıntıya ve uygulama kuralına boğmadan, sahip oldukları hibe desteğini en etkili ve esnek şekilde kullanabilecekleri bir sistem oluşturmaktı. Bir diğer deyişle, kurumsal hibenin doğasından ve Türkiye’de sivil alanın bu hibe türüne gereksinim duyma nedenlerinden bağımsız bir tasarım oluşturmamak için çabaladık.

Esnek ve etkin kurumsal hibe desteği kurgulayabilmek için bir dizi önlem üzerinde çalıştık. Öncelikle bütçe yapısını mümkün olduğu kadar basit ve bir STÖ’nün günlük operasyonları ile sabit giderleri için gerekli tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecek şekilde tasarlamak için uğraştık. Başvuru rehberi ile bütçe açıklamalarının da mümkün mertebe sade olmasını istedik. Uygulama sürecindeki temel kuralları belirlerken de başvuru esnasındaki bütçenin tahmini olduğunu, uygulama sırasında gelişen ihtiyaçlar ve değişen önceliklere uygun olarak değiştirilebilir dinamik bir belge olduğunu göz önünde bulundurduk. Dolayısıyla, hibe uygulama kurallarımızı da kurumsal hibenin temel niteliklerinden biri olduğunda inandığımız şekilde mümkün mertebe esnek tutmaya çalıştık. 

Tasarım sürecinde üzerinde çokça çalıştığımız esnek yapılı bir hibe desteği oluşturma çabalarımızın ne kadar isabetli olduğunu ise uygulama sürecinde tecrübe ettik. 

Programımızın her iki döneminde de, tüm katılımcı örgütlerimizle birlikte, önceden tahmin edemediğimiz geniş çaplı krizlerle karşı karşıya kaldık: 2020 yılında patlak veren COVİD 19 salgını ve bu yılın başında yaşadığımız büyük çaplı depremler. 

Bunun gibi ani krizlerde kurumsal hibe desteğinin esnekliği katılımcı örgütlerin hızla değişen öncelik ve ihtiyaçlarını karşılamada çok elverişli bir mekanizma olarak işledi. Katılımcı STÖ’lerimiz değişen ihtiyaçlarına uygun şekilde bütçelerini etkili ve hızlı bir şekilde değiştirebildiler ve krizlerin etkisini mümkün olduğu ölçüde, BİRLİKTE bütçesinin elverdiği kadarıyla, minimize etmeye çalıştılar. 

Diğer taraftan BİRLİKTE ile oturtmaya çalıştığımız katılımcı örgütlerle ortak çalışma kültürünü hibe uygulama/yönetimi alanında da temel izleklerden biri olarak ele aldık. Herhangi bir katılımcı örgütün aldığı hibeden dolayı ya da bir yanlış uygulamadan dolayı zarar görmesini engellemek için sürekli iletişim halinde olup, gerekli durumları müzakere edip, ortak karar vermek uygulama sürecinin sınırlarını çizerken bizim için hayati konulardan biri oldu. Belki BİRLİKTE’nin kendi özgün tasarımının, hibe uygulama kurallarına ve süreçlerine de yansıdığını, bunları mümkün olduğu ölçüde şekillendirdiğini bile söyleyebiliriz. 

Bitirirken;

Biz sivil alana kurumsal hibe desteği sağlayan birçok kurumdan biriyiz; ancak bu kurumsal destek hibesini bileşeni olduğu BİRLİKTE programının ilkeleri etrafında, onun tüm karakterini ve kültürünü taşıyacak şekilde tasarladık ve uyguluyoruz. Bu yüzden de bize göre alanda şahsına münhasır bir örnek olarak yer kaplıyor. Bu özgünlüğün katılımcı örgütlerin daha güçlü, dayanıklı ve sürdürülebilir örgütler olmasına katkı sağlaması en büyük arzumuz.