Avrupa Birliği Bayrağı
stgm
Küçült   Büyüt
Share

Gönüllülerle İş Birliği

Sivil toplum örgütleri, ortak bir amaç etrafında bir araya gelip iç hukuk oluşturmuş gönüllü bireylerden oluşur. Ancak örgütler geliştikçe ve kurumsal yapıları genişledikçe düzenli insan kaynağına ihtiyaç duyarlar. Bu insan kaynağını üyeler ya da destekçilerden oluşan gönüllülerin ile birlikte profesyonel çalışanlar oluşturur.

Gönüllülerle iş birliği klasik bir işveren-çalışan ilişkisindeki hiyerarşi çerçevesinde düşünülmemelidir. Gönüllü programı  hem gönüllüler hem de STÖ açısından ilişkinin en verimli biçimde yürütülmesi amacıyla bir iletişim ve geri-bildirim temeline oturtulmuş, yönetişim anlayışı ile yürütülen bir iş birliği sürecidir.

Ülkemizde yaklaşık her üç sivil toplum örgütüne bir ücretli çalışan düştüğü göz önüne alındığında, gönüllülerin sivil toplum örgütlerinin ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılır. Ancak gönüllülerle birlikte etkin bir şekilde çalışmak ilk olarak gönüllülüğün tanımından başlamak üzere önemli durakların iyi planlamasını gerekli hale getirir.

STÖ içinde üyeler, bağışçılar ve gönüllüler, kuruluşun profesyonel çalışanını destekleyen önemli bir güçtür. Bu gücün artması STÖ’nün çalışma alanında büyümesi demektir. Geniş ve nitelikli bir gönüllü tabanı, STÖ’nün parasal olanaklarıyla belki de hiçbir zaman sahip olamayacağı bir insan kaynağını maddî bir harcama yapmadan kullanabilmesi demektir.

STÖ’ler için gönüllü gücünü kullanabilmek önemli bir beceridir. Gönüllüler aynî ve maddî kaynaklara ulaşılmasından, yönetime destek olmaya; toplumda katılımcılığın özendirilmesinden, kuruluşun başarısının ve hizmetlerinin yayılmasına kadar çok farklı işlevler üstlenebilir.

Ayrıca,

  • STÖ'nün gönüllülerle çalışması kurumun tanınırlığını artırır, hizmet ve çalışmalarının toplum tarafından görülmesini sağlar,
  • Gönüllüler STÖ ile toplum arasında köprü görevi görür,
  • Gönüllüler, STÖ'nün hizmetlerinin daha etkili olmasına katkı sağlar,
  • STÖ’lerin kısıtlı bütçelerle, insan kaynağıyla ve bazı güçlüklerle yürüttükleri projeler gönüllülerin desteğiyle daha rahat hayata geçirilebilir,
  • Gönüllülerin verdiği destek, STÖ'lerde profesyonel olarak çalışan ekip için de motivasyon sağlar,
  • Konusunda uzman olanların, eğitim seviyesi yüksek ve/veya proje konusunda deneyim sahibi kişilerin, gönüllü olarak katılımı STÖ’lerin çalışmalarındaki verimliliği, etkiyi ve çalışma kalitesini olumlu yönde etkiler.

Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz 

Haz ve manevî zenginleşme: Gönüllü, gerçekleştirdiği faaliyet sonunda edindiği yaşam deneyiminin yanı sıra, haz ve manevi zenginlik elde eder.

Özgüven gelişimi: Bireyin kendini gerçekleştirme ihtiyacı ile başladığı ve kendini yararlı hissettiği bir ortamla, özgüvenin artması arasında, paralellik olacaktır.

Ekip çalışması becerilerinde artış: Daha evvel bir iş tecrübesi olsun ya da olmasın, gönüllülük çalışmaları sonunda iş bölümü yapma, işbirliği içinde başarı sağlama gibi becerilerinin gelişimi izlenebilecektir. Ekip içinde daha geniş sorumluluklar üstlenen bireyler ise, bu süreçte liderlik niteliklerini geliştirebilecektir.

Toplumsal konum, yeni bir çevre ve arkadaşlıklar: Bireylerin gönüllülük çalışmaları ile edindikleri yeni çevre hiç şüphesiz sosyal yaşamlarının da gelişimine olumlu katkıda bulunmaktadır. Bu gelişim gönüllülerin toplumsal rollerinin değişmesine, gelişmesine yardım eder. Gönüllülük çalışmaları ile edinilen yeni dostluklar, iş, okul ve aile yaşamının yanı sıra yepyeni bir sosyal çevre oluşturacaktır.

Yeni ilgi alanları: STÖ’nün çalışma sahası ya da gönüllünün dâhil olduğu etkinlik, daha önce hiç tanımadığı bir sahaya adım atmasını, hatta yeni iş olanakları ve uzmanlık alanları sağlayabilir

Türkiye’de, gönüllülüğü ve gönüllü çalışmayı düzenleyen müstakil bir yasa bulunmamaktadır. Ayrıca Türkiye’de gönüllülükle ilgili ve STÖ’ler ile gönüllüler arasındaki ilişkileri düzenleyen herhangi bir özel düzenleme de yoktur. 

Gönüllülük ve yasal mevzuat ile ilgili Sivil Sayfalarda 2021 yılında yayınlanan “Yasal Mevzuat Olmaması Gönüllülüğün Önünde Engel Teşkil Ediyor” isimli makale/röportaja ve TÜSEV’in 2015 yılında yayınladığı Batı Balkanlar’dan yedi ülke ve Türkiye’yi de kapsayan “Gönüllülük ve Yasal Mevzuat” isimli bilgi notuna bakılabilir.

Diğer alanlarda olduğu gibi gönüllülerle iş birliğinde de planlama önemli bir rol oynamaktadır. Etkin bir iş birliği yaklaşımı, STÖ’nün gönüllülerle uzun vadeli ve her iki taraf için de maksimum yararı sağlayacak şekilde çalışmasını sağlar. Bu yaklaşım ancak stratejik bir planlama yardımıyla sürdürülebilir bir gönüllülük programına dönüşebilir. İşte bu planlama aşamasında aşağıdaki başlıkları göz önünde bulundurmanız tavsiye edilir.

  • Örgütünüzün gönüllülerle çalışmaya hazır olup olmadığının değerlendirilmesi. Bu noktada “örgütünüz gönüllülerin katılımını desteklemek için bir vizyona sahip mi?” “gönüllüleri ve çalışmaları için politikalara ve kaynaklara sahip misiniz?” “örgüt personelinizin, gönüllülerle çalışma konusunda  farkındalığını artırmak için çalışmalar yapılıyor ve örgüt personeli bu konuda destekleniyor mu?” gibi sorulara bu aşamada örgüt olarak kendi kendinize cevap vermelisiniz. Betty Stallings tarafından geliştirilen “Gönüllü Programı Değerlendirmesi” (İngilizce) aracını, örgütünüzün misyonunu yerine getirirken gönüllüleri de dahil etmeye hazır olup olmadığını ölçmek için kullanabilirsiniz.
  • Gönüllü Programı Hedefleri. Gönüllülük, örgütünüzün misyonunu uygulamak için çok önemli bir kaynaktır ve stratejidir. Bu nedenle, gönüllülerin kuruluşunuzda yaratacağı ölçülebilir ve ulaşılabilir etkiye ilişkin hedefler olmalıdır. Hedef belirlemeye ek olarak, gönüllüler için gerekli olabilecek kaynaklar da (masa, sandalye, bilgisayar, vb) göz önünde bulundurulmalıdır. 
  • Gönüllülerle İlişkiler için Personel. Gönüllü iş birliğini başarılı bir şekilde yürütülebilmesi etkin bir koordinasyona bağlıdır. STÖ’de, gönüllülerle ilgilenecek (görev tanımı gönüllü destek gücünün koordinasyonu esas alınarak yapılmış profesyonel ya da gönüllü) bir “gönüllü koordinatörü”nün bulunması, sağlıklı bir iş birliği için en önemli unsurlarından biridir.

Başarılı bir gönüllü koordinatörü;

  • İnsan kaynakları yönetimi,
  • Halkla ilişkiler/pazarlama,
  • İletişim,
  • Kaynak geliştirme,
  • Toplumu geliştirme,
  • Eğitim ve kalkınma,
  • Yönetsel beceri gibi konularda bilgi ve deneyime sahip olmalıdır.

Temel olan, ihtiyaç duyulan becerilere sahip kişilerin zamanlarını ve enerjilerini bir organizasyona ayırmaya teşvik etmektir. 

Bununla birlikte, başlangıçta gönüllünün neler kazanacağı belirlenip, bu kazanımlar mutlaka yapılandırılmış bir şekilde kendileriyle paylaşılmalıdır. Mesela gönüllü çalışma farklı bir geçmişe ve kültüre sahip insanları tanımak için bir fırsat mı? Bir çocukla güçlü ve kalıcı bir ilişki kurmak mı? İletişim ile ilgili yeni bilgiler edinmek mi? Vb.

Gönüllülerle başarılı bir şekilde ilişki kuran STÖ’ler:

  • ihtiyaç duyulan beceriler ve deneyim konusunda net olurlar,
  • örgütsel düzeyde tüm personeli ve yönetim kurulunu gönüllülerle olan işbirliği çabalarına dahil ederler,
  • çevrimiçi listeler, haber bültenleri, birebir iletişim vb. gibi farklı araçları potansiyel gönüllülere ulaşmak için kullanırlar.
  • “Gönüllülerle İşbirliği Araç Seti” isimli İngilizce doküman gönüllülerle ilgili hedef kitlenin belirlenmesine yardımcı olacaktır

İlgili teklif çağrısının, gönüllüler tarafından gerçekleştirilen çalışmaları kabul edilebilir ortak finansman olarak sayılmasına izin vermesi durumunda, bu ortak finansman AB Mali Düzenlemesi FR Madde 181, 186 ve 190 uyarınca uygun personel maliyeti olarak değerlendirilebilir ve birim maliyetler şeklinde gösterilebilir.

Bu birim maliyetler Sözleşme Makamı (doğrudan yönetim usulüne göre AB Türkiye Delegasyonu) tarafından sabitlenecek ve teklif çağrısında verilecektir. Gönüllülerin çalışmalarının değeri, ortak finansmanın %50'sine kadar olabilir ve  burada bahsedilen kısım AB katkısı ile finanse edilmeyecek kısma karşılık gelmektedir.

Bu tür maliyetler, çağrıya başvuru anında tahmini bütçedeki diğer uygun maliyetlerden ayrı olarak sunulmalıdır. Gönüllünün çalışmasının değeri, dolaylı maliyetlerin hesaplanmasında daima dışarda tutulmalıdır. Faydalanıcı tarafından tahakkuk ettirilen ve gönüllülerin çalışmasıyla bağlantılı uygun maliyetler (örneğin seyahat ve konaklama), uygun maliyetler olarak ayrıca talep edilebilir.
Daha fazla bilgi için Companion belgesine (Kılavuz) bakınız.

Share