Sırma Oya Tekvar Geray'ın eşinin soyadı olan 'Geray'ın iptali ve yalnızca kızlık soyadı olan Tekvar'ı kullanmak istemiyle açtığı dava reddedildi. Mahkeme, ret gerekçesinde "Hak olduğu içindir ki kimse evli bir kadının kocasının soyadını taşımasına itiraz edemez" dedi.
Halkla ilişkiler uzmanı Sırma Oya Tekvar Geray'ın "evlilikle değişen kimliğini ve kütüğünü yeniden kazanmak" üzere açtığı davanın ilk duruşmasında mahkeme red kararı verdi. Kararı "yargısız infaz" diye değerlendiren Tekvar, "Evlilikle kadının soyadının değişmesinin açık bir ayrımcılık göstergesi olduğunu kadınlar fark etmeli" dedi.
17 Ekim 2009'da Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi dekanlığı yapan Prof. Dr. Haluk Geray ile evlenen Sırma Oya Tekvar, evlilik nedeniyle rızası olmadan kendi soyadının yanında Geray soyadını da taşımak zorunda kaldığını anlattı.
Eşi Haluk Geray'ın da evlenme başvurusunda kendisinin de eşinin Tekvar soyadını alarak eşiyle beraber çift soyadı taşıyabileceğini bildirdiğini belirten Oya Tekvar, Türk Medeni Kanunu'nda eşlerin soyadını birlikte seçmelerine olanak sağlayacak irade özgürlüğüne yer vermeyen emredici hüküm nedeniyle bu isteğin gerekçesiz olarak reddedildiğini de söyledi.
"Kadın kocasının soyadını taşımakla yükümlüdür"
Bugün (16 Aralık) Ankara 2. Aile Mahkemesi'ndeki davanın ilk duruşmasında Tekvar'ın talebi mahkemece reddedildi. Red gerekçesinde şu ifadelere yer verildi:
"4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 187. maddesi 'Kadın evlenmekle kocasının soyadını alır, ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvurusuyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir' hükmündedir.
Medeni kanunun 187. maddesi uyarınca evli kadınların kocalarının soyadını taşıması bir yükümlülük olduğu gibi aynı zamanda onlara kanunun tanıdığı bir hak olarak nitelendirilmelidir. Nitekim, hak olduğu içindir ki kimse evli bir kadının kocasının soyadını taşımasına itiraz edemez. Evlilik devam ettiği sürece evli kadın, kocasının soyadını taşımakla yükümlü olup, evliliği sona ermedikçe soyadını değiştiremez."
Tekvar, duruşma sonrası bianet'e yaptığı açıklamada, hakimin tutumunu "yargısız infaz" olarak değerlendirdi. Duruşmada dinlenmesine dahi gerek görülmediğini belirten Tekvar, şöyle konuştu:
"Ben bu mücadelenin sadece kişisel bir dava olarak kalmasını değil, toplumsal boyutta bir bilinç yaratmasını arzu ediyorum. Evlilikle kadının soyadının değişmesi açık bir ayrımcılık göstergesi olduğunu kadınlar fark etmeli."
Yakınlarından tepki alıp almadığıyla ilgili soruyu ise Tekvar, duruşmaya kendisine destek vermek için babasının da katıldığını söyleyerek yanıtladı.
İlk emsal karar
Tekvar'ın avukatı Alev Yıldız da kanunu değiştirmeye yönelik bir girişimde bulunacaklarını söyledi. Yıldız, soyadıyla ilgili açılan ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) gitmeden kazanılan ilk dava olma özelliğini taşıyan ODTÜ öğretim üyesi Doç. Dr. Ebru Voyvoda davasının da avukatlığını yapmıştı.
http://www.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/126644-mahkeme-esinin-soyadini-kadina-hak-saydi
BASIN AÇIKLAMASI: KADININ KİŞİLİK HAKKI: Bir Soyadı Davası
Soyadı, kişinin kimliğini ve aidiyetliğini belirten önemli bir unsur, kişinin kimliğinin ayrılmaz parçasıdır. Vazgeçilemez, devredilemez, feragat edilemez bir kişilik hakkıdır. Bu nedenle soyadına ilişkin hak yasalarda özel olarak düzenlenmiş ve korunmuştur. Ne var ki bu hak ülkemizde kadınlar için sadece evlenene kadar geçerli kılınmaktadır. Evlenen kadına, sadece kendi soyadını kullanma hakkı tanınmamakta, en iyi ihtimalle kocasının soyadını da almak zorunda bırakılmaktadır.
Anayasamızın 10. maddesinde ifade edilen “Herkes dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ayrımı gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.” şeklindeki hükümden hareketle yola çıktığımız soyadı davamızda temel amacımız, kanun önünde eşitlik ilkesine açıkça aykırı düşen kadının soyadına ilişkin maddenin yeniden düzenlenmesi konusunda bir girişimde bulunmaktır.
17 Ekim 2009 tarihinde, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde o zaman dekanlık görevini sürdüren Prof. Dr. Haluk Geray ile evlenen Sırma Oya Tekvar, rızası olmadığı halde evlilik nedeniyle kendi soyadının yanında Geray soyadını da taşımak zorunda kalmıştır. Kaldı ki, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan “Kadın evlenmekle kocasının soyadını alır” şeklindeki emredici hükmün yanında, eşlerin soyadını birlikte seçmelerine olanak sağlayacak irade özgürlüğüne de yer verilmemektedir. Örneğin, erkeğin de eşinin soyadını alarak beraber çift soyadı taşıma isteğinde bulunacak olurlarsa, bu istek TMK’a göre gerekçesiz olarak reddedilecektir.
Yasalar önünde eşitlik temel alındığında, evlenmekle sadece Sırma Oya Tekvar’ın kimliğinin, hatta kütük bilgilerinin değişmesi, bir başka deyişle medeni hal değişikliğinin sadece Tekvar’ı etkilemiş olması hem Anayasa’da öngörülen eşitlik ilkesine hem ülkemizin onayladığı uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan taahhütlerine[2] aykırı düşmektedir. Kaldı ki bu uluslararası sözleşmelerin iç hukukumuzdaki kanunlardan daha üstün tutulduğu Anayasa’nın 90. Maddesi’nde belirtilmektedir.
Kadının kişilik hakları yeniden değerlendirildiğinde akla gelen kadının soyadı konusunda, daha önce girişimde bulunulan emsaller arasında ilk dikkati çeken dava, Avukat Ayten Tekeli'ye aittir. Bu davada Tekeli’nin sadece evlenmeden önceki soyadını taşımasına izin verilmemesinin ardından başvurulan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, özel yaşama aykırı ve ayrımcılık olduğu iddiasını kabul etmiş, uygulamanın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 8 ve 14. maddelerine aykırı olduğu yönünde karar vermiştir.
Ancak kadının evlendikten sonra da sadece kendi soyadını kullanabilmesi konusunda AİHM’e gitmeden kazanılmış olan ilk dava, ODTÜ öğretim üyesi Doç. Dr. Ebru Voyvoda’nın açtığı ve avukatımız olan Alev Yıldız’ın yürüttüğü davadır. Kadının gerek kariyer ve iş yaşantısında, gerekse kamusal ve özel hayatında, medeni hal değişikliğiyle beraber değişen kimliğinin getirmiş olduğu zorlukların ve cinsiyet ayrımcılığının kabul edildiği ilk dava olması açısından bu emsal önemlidir.
Biz de bu emsaller üzerinden giderek açmış olduğumuz davamızda esas olarak kanun önünde kadın-erkek eşitliğini savunmakta, kadının evlendikten sonra da yalnızca kendi soyadını taşıyabilmesinin temel bir kişilik hakkı olduğunu vurgulamaktayız.
Medeni hal değişikliğinde meydana gelen bu eşitsizlik aslında yasalar önündeki ve kamusal alandaki egemen ataerkil belleğin en temel göstergesidir. Oysa eşitlik erkek değerlerine uyum göstermek değil, kadınlar ve erkekler için eşit haklara, yükümlülüklere ve fırsatlara dayanan yeni ve eşit ilişkiler kurulması anlamına gelmelidir. Eşit ilişkiler kurulması yolundaki çabaların ve kadınların hayatın her alanına etkin katılımının, bir ülkedeki demokrasi kültürünün derinleşmesini de getireceği gözden kaçmamalıdır.
Toplumdaki kurumlaşmış cinsiyetçiliğin ortadan kaldırılması, kadınların kişilik ve insan haklarının tanınması açısından, hem yasalarda yapılacak değişikliklerin hem de bu yasaların hayata geçirilebilmesinin bir gerekliliği olarak medya-basın kuruluşlarını ve aydınları duyarlılığa davet ediyor, 16 Aralık 2010, Perşembe günü, saat 09.35’te 2. Aile Mahkemesi’nde gerçekleşecek olan ilk duruşmamıza destek ve katılımınızı bekliyoruz.
Saygılarımızla,
Sırma Oya TEKVAR
Haluk GERAY
İrtibat için: Sırma Oya Tekvar-0532 797 11 74