Bu bileşenler, program tarafından sağlanacak kurumsal hibe programı ile eş zamanlı olarak ve birbirini bütünleyecek biçimde yürütülecektir.
- Kurumsal Gelişim için Mentorluk Programı
- Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Anaakımlaştırılması (TCEA) için Mentorluk Programı
Kurumsal Gelişim için Mentorluk Programı
Kurumsal Mentorluk Programının Temel Hedefi
Kurumsal mentorluk programının temel hedefi programa katılan STÖ’lerin kurumsal kapasitelerinin geliştirilmesi ve kurumsal kapasite gelişimi sürecinin bir kurum kültürüne dönüşerek düzenli ve sistemli şekilde uygulanmasının sağlanmasıdır. Bu yolla kurumsal gelişim sürecine dahil olan STÖ’nün sürdürülebilir olması ve çalışma alanında sürekli yükselen bir grafikle fayda ve etki yaratmaya devam etmesi amaçlanmaktadır.
BİRLİKTE Mentorluk Programı 5 mentorun tam zamanlı olarak 2 yıl boyunca programa katılan STÖ’lere bire bir destek sağlayacağı şekilde kurgulandı. Bu süreçte mentorlar birlikte çalıştıkları STÖ’lere kurumsal gelişim süreçlerinde yol arkadaşlığı yapar. Örgütlerin kurumsal yapılarının güçlendirilmesi, kurumsal sürdürülebilirliklerinin ve etki yaratabilme kapasitelerinin artırılması, hedeflenen yönetim olgunluğunun sağlanması için yapılandırılmış ve uzun süreli bir teknik destek sağlar, kolaylaştırıcılık yaparlar.
Programa katılan STÖ’ler kurumsal gelişim programı çerçevesinde program ekibinden bir mentor ile bire bir çalışırlar. Mentorlar birlikte çalıştıkları STÖ’lere program boyunca gerekli desteği sağlarken, gelişim planına göre ilerleme düzeylerini izler ve süreçte kolaylaştırıcı olarak rol oynarlar.
Bu destek ile STÖ’lerin kurumsal yapılarının güçlendirilmesi, örgütte aktif olan kişilerin becerilerinin geliştirilmesine katkı sağlanması, kurumsal sürdürülebilirliklerinin ve etki yaratabilme kapasitelerinin artırılması hedeflenir.
Bunun yanı sıra mentorluk programı kapsamında STÖ’lere kurumsal gelişim süreci boyunca rehberlik etmesi, bilgi ve yöntem sağlaması için çeşitli araçlar ve kaynaklar da sağlanır.
Kurumsal Mentorluk Programı da STÖ Kurumsal Gelişim Modeli
BİRLİKTE Kurumsal Destek Programı kapsamında sağlanan kurumsal mentorluk desteği yine rogramkapsamında geliştirilen STÖ kurumsal gelişim modelini temel alarak uygulanan bir kurumsal kapasite geliştirme sürecine dayanır. STÖ kurumsal gelişim modeli, aslen STÖ’lerin kurumsal kapasite gelişimine çerçeve oluşturacak bir yönetim modeline, yönetim ve gelişim süreçleri boyunca örgütlere pusula olacak 5 temel ilkeye, iç ve dış paydaş memnuniyetinin düzenli takibine, planlama ve uygulama süreçlerinin periyodik şekilde izlenip değerlendirilmesi ve yeni iyileştirmelerin planlanıp uygulanması döngüsüne dayanır.
Kurumsal gelişim modelinin çatısını oluşturan yönetim modelinin nihai hali, çeşitli yönetim model ve sistemlerinin hem sivil alanda hem de yönetim modelleri alanında deneyimli uzmanlarca incelenmesi, tartışılması ve sivil toplumun ve BİRLİKTE Kurumsal Destek Programının ihtiyaçlarına göre uyarlanarak şekillenmesinin ardından, 5 aylık bir sürecin sonunda ortaya çıktı.
Oluşturulan bu yönetim modeli, bir sivil toplum örgütünün planlama ve uygulama süreçleri altında yer alan 7 örgütsel yönetim unsurunu (yönetişim ve karar alma, stratejik planlama, çalışanlar ve gönüllüler, işbirlikleri, ortaklıklar ve ağlar, kaynaklar, çalışma alanı ve iletişim) ve ölçme ve iyileştirme süreçleri altında da 3 örgütsel yönetim unsurunu (faydalanıcı/hedef kitle memnuniyeti,çalışan ve gönüllü memnuniyeti ve faaliyet, süreç, proje sonuçları) içeriyor.
Yönetim modeli bu 10 örgütsel yönetim unsurunu sistemsel bir bütün olarak ele alıyor ve her bir unsur için bir dizi yönetim standardı öneriyor. Bu standartlar, hem planlama ve uygulama hem de sonuçları ölçme ve değerlendirme süreçlerinde temel alınması önerilen şeffaflık, katılımcılık, hesap verebilirlik, fayda yaratma ve sürdürülebilirlik ilkelerine riayet edebilmek için örgütlere yol gösteriyor.
Kurumsal gelişim modelinin bu 5 temel ilkesi kısaca aşağıdaki şekilde tanımlanabilir:
- Şeffaflık: Karar alma süreçlerinin ve ilgili bilgilerin paydaşlara açık olmasıdır.
- Katılımcılık: STÖ’nün karar alma mekanizmalarına tüm paydaşlarının belirlenmiş yöntemlerle katılımının sağlanması, STÖ’lerin de çalışma yaptıkları alanla ilgili karar mekanizmalarına ve süreçlerine katılmasıdır.
- Fayda yaratma: STÖ’nün çalışma yaptığı alanda farkındalık ve dönüştürüsü etki yaratmasıdır.
- Hesap verebilirlik: STÖ’nün kaynak ve yetkilerinin uygun kullanımı konusunda ilgili taraflara cevap verebilmesidir.
- Sürdürülebilirlik: STÖ’nün varlığını sürdürebileceği varlıkları ve yönetsel kapasiteyi yaratmasıdır. STÖ’nün kendi sürdürülebilirliğine ek olarak çevresel, sosyal ve ekonomik olarak toplumun ve dünyanın sürdürülebilirliğine katkı yapmasıdır.
STÖ Kurumsal Gelişim Modeli, örgüte bütüncül bir bakış açısı ile farklı yönetim unsurları arasındaki ilişki ve geçirgenliğin fark edilmesine ve planlama-uygulama-ölçme ve iyileştirme süreçleri ile kurumsal gelişimin döngüsel bir şekilde ele alınarak süreklilik kazanması konusunda farkındalık yaratılmasına olanak sağlıyor.
Bu modele uygun şekilde ve mentorlar eşliğinde örgütlerle yürütülen kurumsal kapasite geliştirme sürecinin temel adımları şöyle:
- Oluşturulan yönetim modeline göre örgütün kurumsal kapasitesi için mevcut durumunun örgüt tarafından tespit edilmesi (bkz. öz-değerlendirme),
- Öncelikli ihtiyaçlara göre kurumsal gelişim için hedeflerin ve örgütsel patikaların belirlenmesi,
- Mentorlar eşliğinde hedefleri gerçekleştirmeye yönelik bir birlikte öğrenme deneyimi,
- Bir yıllık uygulama dönemleri sonunda durup beraberce mevcut duruma yeniden bakma ve yeniden planlama,
- Akran öğrenmesi ve iyi örneklerin yaygınlaşması için diğer BİRLİKTE katılımcıları ile düzenli buluşmalar (BİRLİKTE Ağı kapsamındaki STÖ-STÖ Buluşmaları)
- Kurumsal kapasite gelişimi ihtiyaçlarına paralel kurgulanmış atölye çalışmaları/eğitimler
BİRLİKTE Kurumsal Destek Programı, program katılımcısı örgütlerde bu kurumsal gelişim sürecini örgüt kültürünün bir parçası haline getirerek uzun vadeli bir örgütsel pratiğe dönüştürmeyi hedefliyor.
Öz-değerlendirme ve İyileştirmeler
Kurumsal kapasite gelişiminin ilk adımı mentorların kolaylaştırıcılığında ve bir önceki uygulama döneminde geliştirdiğimiz STÖ Kurumsal Gelişim Modeli’nde yer alan başlıklar üzerinden yapılan öz değerlendirme çalışmasıdır. Öz-değerlendirmenin temel amacı, kurumsal gelişim sürecinin başlangıcında örgütlerin mevcut durumlarını yapılandırılmış bir araç rehberliğinde değerlendirmeleri, kritik soruları sorup tartışmaları, mevcut durum ve ihtiyaçlara dair bir farkındalık ve sahiplenme geliştirmeleridir.
Öz-değerlendirme çalışması her uygulama yılının başında program mentorlarının kolaylaştırıcılığında ve katılımcı bir yöntemle tasarladığımız öz-değerlendirme aracı kullanılarak yapılır. Öz-değerlendirmeye STÖ’nün farklı kademelerinden, tartışılan konu ile ilgili farklı kişilerin katılması sağlanır. Bu yolla STÖ içindeki fikir çeşitliliğinin öz-değerlendirmede mümkün olduğu kadar çok temsil edilmesi ve değişik perspektiflerin çalışmaya yansıtılması amaçlanır.
BİRLİKTE’nin Birinci Uygulama Dönemi’nde Mentorluk ve Kurumsal Gelişim Deneyimi
BİRLİKTE Mentorluk Programın birinci uygulama yılı başlangıcında yapılan öz değerlendirmelerin her biri 2’şer gün sürdü. 2 gün boyunca öz-değerlendirme ekipleri mentorların kolaylaştırıcılığında STÖ Kurumsal Gelişim Modeli’nde yer alan planlama/uygulama ve ölçme/iyileştirme süreçleri altında sıralanan 10 yönetim unsuru kapsamında kendilerini değerlendirdiler. Kendilerine ayna tutarak güçlü yönlerini ve iyileştirme potansiyellerini yazıya geçirdiler ve söz konusu alanlardaki kurumsal sistemlerinin mevcut durumunu puanladılar. Sonrasında ise iyileştirme potansiyellerini önceliklendirerek mentorluk programının ilk yılı boyunca takip edilecek kurumsal gelişim planını ve öz-değerlendirme raporlarını hazırladılar.
Bir yıl boyunca 5 mentor 42 STÖ’ye toplam 210 ziyaret gerçekleştirerek hem öz-değerlendirmelere hem de takiben hayata geçirilen iyileştirmelere kolaylaştırıcılık yaptılar. İyileştirme çalışmalarına yapılan kolaylaştırıcılık yüz yüze çalışmalarla sınırlı kalmadı; e-posta, telefon ve görüntülü konuşmalar aracılığı ile de STÖ’lere bire bir destek sağlanarak kurumsal gelişim için planlanan iyileştirmelere kolaylaştırıcılık yapıldı. Bu süreçte de örgütlere yol gösterebilmesi için, kurumsal gelişim modeline yer alan her bir yönetim unsuru altında kurumsal sistemlerin oluşturulabilmesi için ilgili modüller ve şablonlar kaynak olarak sağlandı.
Birinci uygulama yılı sonunda, mentorların kolaylaştırıcılığında örgütlerle beraber 22 stratejik planlama, 20 paydaş analizi, 16 yönetişim ve karar alma prosedürü, 15 finans prosedürü, 15 kaynak geliştirme, 12 gönüllü yönetimi prosedürü ve 2 bilgi yönetimi prosedürü çalışması gerçekleştirilmiş oldu. Böylece 1’inci yılın sonunda 42 STÖ iyileştirme planında yer alan iyileştirmelerin %51’ini gerçekleştirmiş oldu.
Mentorluk programı ve daha geniş anlamıyla Birlikte Kurumsal Destek Programı kapsamında program katılımcısı STÖ’ler ile kurumsal ilişkimiz her zaman karşılıklı güven temeline dayanan yol arkadaşlığı ve işbirliği üzerine inşa edildi. Bu anlamda program mentorları ile program katılımcısı STÖ’ler arasında raporların ve çıktıların takip edilmesi sınırlarını çokça aşan, birlikte çalışma, sorunlara birlikte çözüm arama, geniş tabanlı bir iş birliği ve ortak akılla yol arkadaşlığı yaparak ilerleme kültürü oluştu.
Katılımcılık ilkesini temel taşı yapan ve tüm mentorluk sürecini bir yol arkadaşlığı ve beraber öğrenme süreci olarak deneyimleyen BİRLİKTE Kurumsal Destek Programı ekibi de her aşamada, örgütler için düzenlenen her türlü etkinliğin öncesi ve sonrasında, hatta karşılaşılan her tür beklenmedik duruma çözüm ararken mutlaka BİRLİKTE program katılımcısı STÖ’lere geri dönüyor, fikirlerini ve önerilerini soruyor. Bu önerileri uygulama süreçlerine en yüksek düzeyde yansıtmaya çalışıyor. Bu sayede en etkili ve çokça da yaratıcı yöntemleri hayata geçme şansı buluyor. BİRLİKTE Kurumsal Destek Programı, hedeflediği dönüşümü iş birliği yaptığı ve gelişimlerine katkı sağlamayı arzuladığı tüm yol arkadaşlarıyla birlikte kurgulayarak yol alıyor.
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Anaakımlaştırma için Mentorluk Programı
Toplumsal cinsiyet eşitliği; özgürlük, demokratikleşme ve kalkınma yolunda bir sivil toplum hedefi olmasının yanı sıra, sivil toplum örgütlerinin hak temellilik, katılımcılık, kapsayıcılık, sürdürülebilirlik gibi ilkelerini hayata geçirebilmesinin koşullarından biri.. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin anaakımlaştırılması bu nedenle BİRLİKTE Kurumsal Destek Programının ana unsurlarından biri olarak ele alınıyor. Bu nedenle BİRLİKTE Programındaki tüm süreç ve faaliyetler, toplumsal cinsiyet eşitliğinin anaakımlaştırılması hedefi doğrultusunda planlanacak ve uygulanacaktır.
Toplumsal cinsiyet eşitliğinin anaakımlaştırılması (TCEA) en genel tanımıyla tüm politika, program ve projelere toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinin yerleştirilmesi, bu perspektifin her alanda ve her düzeyde yaygınlaştırılmasıdır. Toplumsal cinsiyet eşitliğini anaakımlaştırma bir sivil toplum örgütü için politika, program, proje, faaliyet, kurumsal yapı, mekanizmalar, süreçler, kaynaklar, veriler, paydaşlarla iletişim vb. açısından toplumsal cinsiyet ilişkilerini, çeşitliliğini, eşitsizliğini hesaba katarak hareket etmeyi içeren, dönüştürücü bir süreçtir. Birlikte Kurumsal Destek Programında, bu dönüşüm sürecinde sivil toplum örgütlerini Programa özgü mekanizmalar, etkinlikler, araçlar, kaynaklar ve bir toplumsal cinsiyet uzmanı ile desteklemeyi hedefliyoruz.
Toplumsal cinsiyet anaakımlaştırma süreci şöyle işler:
- Öz-değerlendirme oturumlarında, STÖ’nün TCEA yaklaşımının ve uygulamalarının değerlendirilmesi,
- Elde edilen bilgiler çerçevesinde toplumsal cinsiyet uzmanı tarafından değerlendirme raporunun hazırlanması ve örgütle paylaşılması,
- STÖ ile birlikte, örgütün iyileştirme planının bir parçası olarak TCEA planının hazırlanması,
- TCEA planının uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi sürecine ilişkin gelişmelerin STÖ ile gözden geçirilmesi,
- TCEA sürecinde ihtiyaç duyulması halinde ilgili uzman desteği sağlanması
Bu sürece paralel olarak, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda ortak bir anlayış geliştirmek ve iyi uygulamaları yaygınlaştırmak için örgütlerin gönüllü katılımı esasında bir “TCEA girişimi” oluşturulacaktır. TCEA girişimi düzenli toplantılarla mevcut uygulamaları gözden geçirecek, iyileştirme fırsatlarını ve olası ortak eylemleri değerlendirecektir.
Toplumsal cinsiyet eşitliği; özgürlük, demokratikleşme ve kalkınma yolunda bir sivil toplum hedefi olmasının yanı sıra, sivil toplum örgütlerinin hak temellilik, katılımcılık, kapsayıcılık, sürdürülebilirlik gibi ilkelerini hayata geçirebilmesinin koşullarından biridir. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin anaakımlaştırılması bu nedenle BİRLİKTE Programının ana unsurlarından biri olarak ele alınmaktadır.
