Hafif silahların neden olduğu olumsuzluklardan bu hafta İnsan Hakları İhlallerini ele alacağız. IANSA (International Action Network on Small Arms)’nın belirlemelerine göre hafif silahlar:
-
Kötü eğilimli güçlerin bireyler ve
-
Grupları bastırma gücünü artırır
-
Hafif silahlar silahlı çatışmalar sırasında sivillere karşı kullanılır
-
Kötü eğilimli güçlerin eline geçen hafif silahlar başka acımasızlıkların ortaya çıkmasına neden olur
Hafif silahlar insan hakları ihlallerinde geniş çaplı olarak kullanılmaktadır. Buna yargısız infazlar, zorla kaybedilenler ve işkence dahildir. Hafif silahlar Bosna ve Rwanda’da soykırımların gerçekleştirilmesine yardımcı olmak için kullanılmıştır. Aynı zamanda geniş çaplı olarak öldürmek, sakatlamak, tecavüz etmek ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde olduğu gibi ülke içerisindeki insanları zorla yerlerinden etmek için kullanılır. Hafif silahlar dünya çapında düzinelerce ülkede çocukları zorla askere alma ve silahlandırma amacıyla kullanılmıştır. Kötü eğilimli silahlı kuvvetler – ister devlete ait olsunlar ister silahlı muhalefet gruplarına – Kolombiya’dan Sudan’a çeşitli ülkelerdeki çatışmalarda hafif silahların yoğun şekilde kötüye kullanılmasına neden olmaktadır. Savaştan çıkmış olan Afganistan ve Irak gibi ülkelerde, hafif silahlara yönelik geniş çaplı erişim, yüksek bir güvenlik riskine neden olmakta, hukuk kurallarına ciddi şekilde zarar vermekte ve barışa geçişin önünde büyük bir engel oluşturmaktadır.
Hafif silahlar barış umudunun bulunduğu ülkelerde genellikle insan haklarını tehdit eder. Bazı devlet güçleri BM’nin Kanun Uygulayıcı Memular için Temel Güç ve Ateşli Silah Kullanımı İlkeleri’ne karşı silahların kötüye kullanımını teşvik etmektedir. Örneğin, Etiyopya ve Myanmar polisleri protestocu öğrencilere karşı abartılı güç kullanmıştır. Hafif silahlar yetki verir ve kötüye kullanılmaları için ateşlenmelerine gerek yoktur. Örneğin, Tayland’daki askerler göz altındaki bir kabile üyesini öldürünceye kadar dövmek için tüfek kabzalarını kullanmıştır. Ayrıca, geniş çaplı silah erişimi ve kanun kurallarındaki bozulma birçok ülkede özel silahlı kuvvetlerin doğmasına neden olmuştur. Örneğin, Guatemala’da, güvenlik güçleriyle ve organize suç örgütleriyle olası bağlantısı bulunan gizli gruplar insan hakları çalışanlarına silahlı saldırıda bulunmuştur. Özel silahlı grupların yozlaşmış veya iştirakçi memurlardan destek aldığı durumlarda, kanunsuzluk siyasal olarak teşvik edilen şiddeti maskeleyebilir. Kötü eğilimli aktörler – ister devlete ister özel gruplara ait olsunlar – insan hakları ihlallerinde oynadıkları rolden nadiren sorumlu tutulur. Aynı durum silah tedarikçisi devletler ve kötüye kullandıkları silahları tedarik eden özel kaçakçılar için de geçerlidir.
Hafif silahlardan kaynaklanan insan hakları ihlallerine yönelik devlet sorumluluğu üç kategori altında gruplandırılabilir: kullanma, ihmal etme veya kayıtsızlık. Kullanma kişinin yaşama ve güvenlik hakkı dahil, uluslararası insan haklarını ihlal etmek için silah kullanmayı ifade etmektedir. Aynı zamanda uluslararası silah ambargolarına karşı koyma amacıyla, kötü eğilimli alıcılara silah sağlanması konusunda doğrudan devlet müdahalesi ile de karakterize edilir. Devlet tedariğiyle sunulan silahların kötü eğilimli alıcıları arasında paramiliter veya diğer temsilci gruplar yer alabilir. İhmal etme özel aktörler tarafından silahların kötü amaçla kullanılmasına dair düzenlemelerin yokluğunu belirtmektedir. Aynı zamanda özel kaçakçılara bir devletin siyasal veya ticari menfaatinin gerçekleştirilmesi için silah nakletme olanağının sağlanması anlamına da gelir. Kayıtsızlık; silah denetiminin uygulanması veya sağlanmasına, silahlı kişiler veya gruplar tarafından yapılan kötüye kullanımı engellemek için adımlar atma ve sorumlulara yönelik takibat yapma veya yasadışı silah kaçakçılığını önlemek için sınır güvenliğini sağlama konusunda başarısızlığı belirtir.
Umut Vakfı
*Hafif silahlar bir veya iki kişi tarafından taşınabilen ve kullanılabilen silahlardır, bunlara tabancalar, saldırı tüfekleri, makineli tüfekler, bomba atarlar, tank veya uçaksavar silahları ve dayanıklı harçlar dahildir. Hafif silahlar, mühimmatlar, el bombaları, kara mayınları ve patlayıcılar da bu sınıftandır.