AB Türkiye Delegasyonu'ndan "Türkiye'nin Öncü Kadınları"

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, 2019 Dünya Kadınlar Günü için “Türkiye’nin Öncü Kadınları” başlığıyla bir illüstrasyon serisi hazırladı. İlistürasyonlardan oluşan sergi 2 Mart 2019 tarihinden itibaren bir ay boyunca Ankara’daki Polonya Büyükelçiliği'nde görülebilecek. 

Türkiye’nin, topluma ve toplumsal cinsiyet anlayışına katkıda bulunmuş öncü kadınlarını tanıtan ilistürasyon sergisi aynı zamanda 8 Mart Dünya Kadınlar Günü Kampanyası’nın da bir parçasını oluşturuyor.

Farklı mesleklerden yirmi kadın seçildiği ilistürasyon serisinde savaş fotoğrafçısı Semiha Es, Türkiye’nin ilk kadın otomobil yarışçısı Samiye Cahid Morkaya, Hitit hiyerogliflerinin çözülmesini sağlayan Halet Çambel, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın kimyacısı ve Madam Curie’nin tek Türk öğrencisi Remziye Hisar, Astrofizikçi. Nasa 1969 Apollo Başarı Ödülü sahibi ve NASA’da çalışan ilk Türk bilim kadını Dilhan Eryurt, Türkiye'nin beyaz perdedeki ilk kadın oyuncusu  Bediha Muvahhit, İlyada ve Odysseia’yı Türkçe’ye çeviren Azra Erhat, gökbilimci Nüshet Gökdoğan, Türkiye'nin ilk kadın il Belediye Başkanı Müfide İlhan, kadın hakları öncüsü ve romancı  Fatma Aliye Topuz, kadınlar için seçme seçilme hakkını dile getiren ilk aktivist ve kadın hakları savunucusu Nezihe Muhiddin, uzun yıllar Köy Enstitüleri’nin kuruluşunda mimar, inşaat sorumlusu ve öğretmen olarak çalışan Mualla Eyüboğlu, Türkiye’nin uluslararası alanda tanınmış ilk sanatçılarından biri Semiha Berksoy, ilk Türk kadın mühendis Sabiha Rıfat Gürayman, Türk kadın gazeteci Selma Rıza Feraceli, Selma Rıza Feraceli Gül Esin, filozof İoanna Kuçuradi, ilk Türk kadın ağır vasıta şoförü Leyla Ağaçkoparan, ürkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadın Safiye Ali ve Türkiye'nin ilk kadın hakimlerinden Suat Berk yer alıyor. 

Semiha Es (1912 – 2012) Kadın savaş fotoğrafçısı, Kore, Vietnam ve Ruanda gibi savaş bölgelerinde bulundu.

Savaş alanında kadın olduğu anlaşılmasın diye ellerini gizleyen, döneminde yayınlanmayacağını bile bile savaşın hapsettiği yüzlerin hikayesini anlatmak için ülke ülke gezen, annesine sıkıca sarılarak veda anını uzatan askerleri ve kelimelerle anlatılamayacak daha bir çok fotoğraf çeken Türkiye’nin ilk kadın savaş fotoğrafçısı. 

Müfide İlhan – İlk Kadın İl Belediye Başkanı (1911- 1996)

1950’de Mersin Belediye Meclisi tarafından başkan olarak seçildi. Çok kısa sürede kentin yüzünü ve kültürünü değiştirmeyi başardı. İlkelerinden taviz vermedi. En büyük engel belediye yerel yönetimlerde kadın görmeye alışık olmayan eski yöneticilerdi. Öte yandan en büyük desteği Mersin halkından ve özellikle kadınlardan gördü.

Samiye Cahid Morkaya (1897-1972) Türkiye’nin ilk kadın otomobil yarışçısı

Türkiye’nin ilk ehliyetli kadın sürücüsüdür. Katıldığı yarışlarda dereceye girdi. İlk defa birinci olduğunda sırf kadın olduğu için yarışın iptal edilmesini istediler. Onun sayesinde 1932 yılında mahkeme tutanaklarına "Bir kadın da otomobil yarışlarına katılabilir ve birinci gelebilir” kaydı geçti.

Halet Çambel (1916 – 2014) Hitit hiyerogliflerinin çözülmesini sağlayan kadın

Arkeoloji’nin duayeni, kendini Hititli diye tanımlayan birçok başarılı arkeoloğun hocası. Bir öğretmen ve yurttaş olarak sorumluluklarını yerine getirmek için elli yıldan fazla aktif çalışmış, aynı zamanda ülkesini olimpiyatlarda temsil eden ilk Türk kadın sporcu olmuştur.

Remziye Hisar (1902 – 1992) Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın kimyacısı ve Madam Curie’nin tek Türk öğrencisi

“Bir kadın sesini tarih içinden duyabilmek için bu sesi iyi dinlemek gerekir. Belki bu ses başarıya ulaşmak için hala erkeklerden daha fazla çalışması gereken hemcinslerime yol gösterici olur.”

Dilhan Eryurt (1926 – 2012) Astrofizikçi. Nasa 1969 Apollo Başarı Ödülü sahibi ve NASA’da çalışan (1961-1973) ilk Türk bilim kadını

Yıllarca öncü çalışmalar yaptığı NASA’daki görevinin ardından Apollo Başarı Ödülü’ne layık görüldü. Türkiye’de akademik kariyerine kadro olmaması nedeniyle laborant olarak başlayabildi. Yılmadı, hedefi, astrofizik konusundaki bilgisini uluslararası düzeye ulaştırmaktı. Kariyerini kürsü kurduğu, bölüm başkanlığı yaptığı aynı fakültede dekan olarak tamamladı.

Bedia Muvahhit (1897-1994) Tiyatro öncüsü 

Şehir Tiyatrolarında 200'ün üzerinde oyunda rol alan Bedia Muvahhit, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde eden ilk kadınlardan biridir. Halide Edip’in Ateşten Gömlek romanı sinemaya uyarlanmak istendiğinde, başroldeki kadınları ancak bizden birisi oynayabilir demesi üzerine beyaz perdedeki ilk kadın oyuncu da o olur.

Azra Erhat (1915 – 1982) Kadın filolog. İlyada ve Odysseia’yı Türkçe’ye çevirdi

Türkiye’de antik dönemin mitolojik kahramanları onun çevirileri sayesinde yaygınlaştı. Klasik anlamda Türkçe beşeri bilimlerin temelini atmıştır. Mavi yolculuk kavramını bizimle tanıştırdı, neden ölmeden önce bu yolculuğa çıkmak gerek sorularının cevabı onun yazılarının ana konusu oldu.

Nüzhet Gökdoğan (1910-2003) Gökbilimci

İstanbul Teknik Üniversitesinde ders veren ilk kadın akademisyendir. Türkiye’de yeni başlayan akademik çalışmaların yurtdışında kabul görmesi, yurtdışından birçok önemli bilim insanının Türkiye’ye getirilmesi, Türkiye’nin en önemli astronomlarının yetişmesini ona borçluyuz. 

Fatma Aliye Topuz (1862 – 1936) Kadın Hakları Öncüsü ve Romancı

Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk profesyonel Türk kadın romancısıdır. Batılı kıyafetlerle kamusal hayatta boy gösteren ilk kadınlardan biridir. Yazar, çevirmen ve romancı olarak sürdürdüğü kariyeri boyunca sosyal sorumluluğunu da yerine getirmeye özen göstermiştir. Hilal-i Ahmer Cemiyeti'ne (bugünkü Kızılay) üye olan ilk kadındır.

Nezihe Muhiddin (1889 – 1958) Türk kadın hakları savunucusu. Kadınlar için seçme seçilme hakkını dile getiren ilk aktivist

“Yaşadığım sürece inandığım davanın peşinden gittim. Ama sanmayın ki bu kolay oldu. İşte bu yüzden gücümüzü toplamak zorundayız, yoksa bu hayatın biz kadınların önüne ördüğü duvarları aşmamız pek mümkün değil.” 

Mualla Eyüboğlu (1919 - 2009) Türkiye’nin öncü kadın mimar

Uzun yıllar Köy Enstitüleri’nin kuruluşunda mimar, inşaat sorumlusu ve öğretmen olarak çalıştı. Aynı zamanda Türkiye’nin birçok kültürel mirasının restore edilmesine de katkıda bulundu. Topkapı Sarayı gibi birçok eser onun sayesinde korundu ve bugünlere ulaştı. O hep “Biz bu memleketi sevdik, gerisi boş” dedi. 

Semiha Berksoy (1910 – 2004) Türkiye’nin uluslararası alanda tanınmış ilk sanatçılarından biri 

“Ben kaderimi yaşadığım haksızlıklara rağmen hep hoş karşıladım. Sanatımla baş başa mutlu oldum. Çünkü beni sanattan başka hiçbir şey ilgilendirmiyordu. Benim ruhumu sürükleyen, bende alev haline gelen bir şey var; o da sanat aşkıdır.”

Sabiha Rıfat Gürayman (1910 – 2003) İlk Türk kadın mühendis. Fenerbahçe erkek voleybol takımının 1929’da şampiyon olduğu seneki kaptanı 

Anıtkabir’in inşaatında başmühendis olarak çalıştı. Sahada çalışan ilk kadın inşaat mühendisidir. “Bir kadının emri altında çalışmayız” diyen işçileri onlarla birlikte çalışarak ikna etti. Yaptığı ilk köprüye, saygısını kazandığı köylüler ona atfen “kız köprüsü” adını verdi. Kız köprüsü halen iki yakayı birbirine bağlamaya devam ediyor.

Selma Rıza Feraceli (1872 – 1931) Türk kadın gazeteci, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar

Zorunlu olarak yurt dışında başladığı gazetecilik kariyerini Meşrutiyet sonrası yurduna dönerek sürdürdü. Döneminin kadın dergilerine kadınların durumu ile ilgili yazdığı yazılar ile öncü oldu. Buna rağmen, ilk romanı okuyucusuyla 107 yıl sonra buluşabildi.

Gül Esin (1901 – 1990)  Türkiye’nin ilk kadın muhtarı. 1933 yılında Aydın’ın Çine ilçesi Karpuzlu bucağında muhtarlık yaptı, Atatürk’ten özel ödül aldı 

1933 yılında 32 yaşındayken 500 oyla, 4 erkek rakibine fark atarak Demircidere köyü muhtarı oldu. Kahvehanelerde kumar oynamayı yasakladı, kız kaçırma olaylarını önledi ve resmi nikâh işlerini düzene soktu. Kendi döneminde yerel yönetimlerde kadınların yer alabileceğini gösterdi.

Suat Berk (1901 – 2002) İlk kez hâkim olarak tayin edilen üç kadından biri. 1930 yılında hâkimliğe başladı 
Dünyanın ilk kadın sulh hâkimidir. 21 yaşında hâkimliğe başlayan Berk, "Ben zannederdim ki herkes mahkemeleri dinlemek için, işleri olanlar geliyor, meğerse hâkim kadını seyretmek için geliyorlarmış" diyen hukukçumuzdur. Dünyada ilk kez bu topraklarda kadına, hüküm verme yetkisi verilmiştir.

Safiye Ali (1894 – 1952) Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadındır. Anne çocuk sağlığı üzerine çalışmalar yapan Safiye Ali’nin adı Süt Damlası Bakımevleri ile anılır 

Yurt dışında eğitimini tamamlayıp yurduna dönen Safiye Ali özellikle kadın hastalıkları ve çocukların sağlığı konusunda uzmanlaşmış ve binlerce hayat kurtarmıştır. İlk açtığı muayenehanede, bir kadın doktor olarak, uzun süre hastaların güvenini kazanmak için çaba sarf etti. Ancak sonra kapısındaki kuyruk hiç bitmedi. 

İoanna Kuçuradi (b. 1936)İKadın filozof. Uluslararası Felsefe Cemiyetleri Federasyonu Başkanı (1998-2003) ve 21nci Dünya Felsefe Kongresinin Organizatörü. Türk filozof Ioanna Kuçuardı, dünyadaki güncel düşünürler arasında öncü bir kişiliktir

Felsefe konusunda Türkiye’nin öncü ismi olarak ön plana çıktı. Tek tek kişilerin haklarını ve değerlerini ortaya çıkaracak bir etiğin gerekliliğine inandı ve bu amaçla çalıştı. İnsan hakları konusunda birçok çalışması vardır. Uluslararası Felsefe Kuruluşları Federasyonu ve Felsefe Kurumu başkanıdır.

Leyla Ağaçkoparan (b. 1964) İlk Türk kadın ağır vasıta şoförü

Otomotiv sektöründe erkeklere rağmen mesleğini yapabilmek için gözünü karartmış, önündeki
yolda çıkan her engeli aşmış ve o yollara düşmüştür. Sınırlarını evinin duvarlarının dışına taşıyan, sınırları zorlayan bir kadın.