Kadına yönelik şiddetle mücadelenin önemli temsilcilerinden olan Mor Çatı kuruluşunun 25’inci yılında. Kadın dayanışmasına büyük katkı sağlayan bu kurumun 25 yılını 25 maddede ele aldık.
Güliz Arslan - [email protected]
NASIL KURULDU?
1- 1987’de Çankırı’da bir yargıcın “Kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmemek gerekir” diyerek bir kadının boşanma talebini reddetmesi Mor Çatı’nın kurulmasına giden süreci başlattı.
2- Yargıcın bu kararının hemen ardından bir grup feminist kadın Dayağa Karşı Kampanya’yı başlattı ve 17 Mayıs 1987’de Yoğurtçu Parkı’nda “Dayağın çıktığı cenneti istemiyoruz”, “Dayak aileden çıkmadır” sloganlarıyla yürüdüler.
3- Yürüyüşten sonra şiddete maruz kalan kadınların araması için bir dayanışma hattı kuruldu. Kadınlar nöbetleşe olarak telefonun başında durup gelen acil durum çağrılarına yanıt verdiler, zaman zaman kadınların evlerine gidip görüşmeler yaptılar. Bu deneyim
bir merkez açma ihtiyacını getirdi.
4- Mor Çatı 1990’da Avukat Canan Arın’ın önerisiyle, bir grup feminist tarafından vakıf statüsünde kuruldu.
5- Mor Çatı 1995’te Türkiye’nin ilk bağımsız sığınağını açtı.
MOR ÇATI’DAN RAKAMLAR
6- Kurulduğu tarihten bugüne kadar 35 binden fazla kadın ve çocuk Mor Çatı’dan sosyal, hukuki ve psikolojik destek aldı. 379 kadına ve 453 çocuğa sığınak desteği verildi.
7- Mor Çatı’ya 2014 yılı içinde erkek şiddetine maruz kalan 832 kadın ve çocuk başvurdu. Başvuranların yüzde 60’ını 25-44 yaş aralığındaki kadınlar, yüzde 15’ini 45 yaş üstü kadınlar, yüzde 6’sını ise 15 yaşından küçük çocuklar oluşturdu.
8- Başvuran kadınların yüzde 44’ü psikolojik, yüzde 25’i fiziksel, yüzde 16’sı ekonomik, yüzde 12’si cinsel şiddete maruz kalmış. Bu kadınların yüzde 84’ü en az bir kere evlenmiş, yüzde 15’i evlenmemiş. Başvuran evli kadınların yarısından fazlası 6-20 yıl arası evli olanlar. Evliliğin ilk yıllarında olanlarda şiddet yeni başladığı için başvurma oranı düşük.
20 yılın üzerindekilerde de başvuru oranı düşük çünkü kadınlar yaşadıklarını bir süre sonra kabulleniyor. Mor Çatı’ya geçen yıl başvuran kadınlara şiddet uygulayan erkeklerin yüzde 68’i eş, eski eş, partner ve eski partner, yüzde 7’si baba, yüzde 15’i akraba...
9- Türkiye’de her üç kadından biri hayatında en az bir kez bir şiddet türüne maruz kalıyor. Bu kadınların yüzde 90’ı henüz maruz kaldığı şiddet nedeniyle hiçbir yere başvurmamış durumda. Yine istatistikler gösteriyor ki; Türkiye’de her gün üç kadın öldürülüyor.
ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
10- Mor Çatı’da kadına yönelik erkek şiddetinin toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklandığı kabul ediliyor. Şiddete karşı mücadele feminist yöntemlerle yürütülüyor. Mor Çatı’ya başvuran kadınlarla kurulan ilişkinin dayanışma ilişkisi olması temel esaslardan biri. Kadınlar adına karar vermek, onlara baskı yapmak ya da kararlarından dolayı onları yargılamak yerine verdikleri kararlara destek olunuyor.
11- Mor Çatı’nın yönetiminde hiyerarşik yapı yok. Karar alma süreçleri kolektif biçimde yürütülüyor, yetki ve sorumluluklarda rotasyon uygulanıyor. Bir karar alınırken herkesin ikna olması gerekiyor.
12- Mor Çatı’nın kadın dayanışması için temel iki alanı var: İstanbul’daki dayanışma merkezi ve 20 kişi kapasiteli sığınak. Yetkililere sık sık neden daha fazla sığınak açmadıkları soruluyor. Yanıtları şöyle: “Kadın olarak maruz kaldığımız erkek şiddeti nedeniyle yaşadığımız hak ihlallerine karşı gerekli mekanizmaları oluşturmak ve sosyal hizmetlere erişimimizi sağlamak devlet kurumlarının yükümlülüğü. Mor Çatı olarak devlet kurumlarından almamız gereken hizmeti vermek gibi bir hedefimiz yok.”
13- Mor Çatı mücadeleyi kadınlar tarafından oluşturulan gönüllü ağı aracılığıyla sürdürüyor. Mor Çatı’da gönüllü olabilmek için belirli dönemlerde düzenlenen mor buluşma toplantılarına ve gönüllü atölyelerine katılmak gerekiyor. Gönüllülük başvurusu için internet sitelerindeki gönüllü formunu doldurabilirsiniz.
14- Mor Çatı’da ayrıca 1998’den beri kadına yönelik şiddete karşı mücadele eden bağımsız kadın örgütlenmelerinin, belediyelerin, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı yetkililerinin katılımıyla bir Kadın Sığınakları ve Dayanışma Merkezleri Kurultayı düzenleniyor.
NASIL ulaşılır?
15 - Şiddete maruz kalan bir kadın Mor Çatı’ya telefonla, e-postayla ya da Dayanışma Merkezi’ne giderek başvurabilir. Hafta içi, salı günleri hariç, 10.30-16.30 arası onlara ulaşabilirsiniz. Telefon numaraları: (0212) 292 52 31/32. Dayanışma Merkezi’nin adresi: Katip Mustafa Çelebi Mah., Anadolu Sok., No: 23, D: 7-8, 34433 Beyoğlu/İstanbul. E-posta adresi: [email protected]. İnternet sitesi: www.morcati.org.tr. Acil durumlarda 155, 183 ve 0212 656 96 96’yı arabilirsiniz.
16- Şiddete uğrayan bir kadın Mor Çatı’ya başvurduğunda önce ne yaşadığını, neye ihtiyacı olduğunu ve ne yapmak istediğini anlamaya yönelik bir görüşme yapılıyor. Bu görüşmenin ardından gerekli yönlendirmeler yapılıyor. Bu yönlendirmeler ilgili kamu ve yerel yönetimlere bağlı kurumlara olabildiği gibi Mor Çatı gönüllüsü avukat ve psikologlara da olabiliyor.
17- Hafta içi salı hariç öğleden sonra her gün bir avukat merkezde kadınlara hukuki destek veriyor. Hukuksal süreçlere dair sordukları sorular yanıtlanıyor, dilekçelerini yazmalarında onlara destek olunuyor. Ücretli avukat tutamayacak durumda olan kadınlar Baroların Adli Yardım Büroları’na yönlendiriliyor.
18- Eğer başvuran kadının psikolojik desteğe ihtiyacı varsa gönüllü psikologlardan ücretsiz destek alabiliyor, düşük ücretle ya da ücretsiz destek alabilecekleri kurumlara yönlendiriliyorlar.
19- Mor Çatı’ya bağış yapmak isterseniz hesap bilgilerini kurumun internet sitesi www.morcati.org.tr’de bulabilirsiniz.
Şimdi ne yapacaklar?
20- Geçen hafta “Şiddete Karşı 25. Yıl” yemeği düzenlendi. Etkinliğe katılanlar arasında Türkan Şoray, Beren Saat, Şebnem Ferah da vardı. Gecenin geliri Mor Çatı Dayanışma Merkezi’ne başvuranlara hukuksal, psikolojik ve sosyal desteğin devam edilebilmesi için kullanılacak.
21- Mor Çatı’nın şimdiki en önemli hedeflerden biri dayanışma merkezi ve sığınak faaliyetlerini sürdürebilmek. Bunun için bağışlarla küçük bir arsa alındı. Buraya yapılacak binayla gelir elde etmeyi hedefliyorlar.
22- Mor Çatı kadına yönelik şiddetinin nedeninin kadınlara ve erkeklere farklı cinsiyet rolleri atfeden, kadın-erkek eşitsizliğin doğal bir eşitsizlik olduğunu söyleyen ataerkil sistem olduğunu, şiddetle mücadelenin ancak bu eşitsizliği ortadan kaldıracak politikalarla mümkün olduğunu savunacak.
Kadın hikayeleri
23- Mor Çatı’nın hayatını değiştirdiği kadınlardan birinin hikayesi şöyle: Y, 53 yaşında, üniversite mezunu. İki çocuğu var. Evliliğin ilk gününden itibaren psikolojik, ekonomik, fiziksel ve cinsel şiddete maruz kalmış. Çocukları annelerinin yaşadıklarından çok etkilendikleri için psikolojileri iyi durumda değil. Şiddete katlandığı için anneyi de suçluyorlar. Bir gün çocuklardan biri, bir öfke patlaması anında akrabaları olan bir adam tarafından cinsel istismara uğradığını söylüyor. Annesine “Neler yaşadığımı bilmiyorsun, kendinle bile uğraşacak halin yok” diyor. Bu olay Y için bardağı taşıran damla oluyor. Evden hiçbir eşyasını almadan çıkıp Mor Çatı’ya geliyor. Sığınağa yerleştiriliyor.
Bir süre sonra da çocuklarıyla birlikte bir ev kuruyor, işe giriyor. Hayatına daha güçlü bir birey olarak devam ediyor.
24- Mor Çatı gönüllüleri de her gün pek çok etkileyici olay yaşıyor. İkisi deneyimlerini anlattı: “Sığınağa yeni gelen bir kadınla görüşme yapıyordum. Neredeyse daha dünyaya gelir gelmez başlamış şiddet hikayesi. Birkaç kez konuşmanın ortasında bana dönüp ‘Sizi çok yordum, isterseniz keseyim’, ‘Hiç mi suçum yok sizce, şöyle yapsaydım daha iyi olmaz mıydı?’ dedi. Çünkü şimdiye kadar yaşadıklarını anlatacak kimse bulamamış. Anlatmaya kalktığında, sözü kesilmiş, dinlenmemiş, yargılanmış... Uzun bir görüşmenin ardından bana dönüp
‘Ohh be çok rahatladım’ demişti. Sadece yargılamadan dinlemenin bile ne kadar kıymetli bir şey olduğunu fark ettim”...
“İki aydır sığınakta kalan bir kadın yıllarca aynaya bakamadığını anlatmıştı. Kocası hep ‘Çirkinsin, senin yüzüne bakınca midem bulanıyor, kadın mısın sen?’ diyormuş. Sığınakta kalmaya başladıktan sonra bir Sabah aynada kendine bakmış ve ‘Cildim meğer ne kadar parlakmış’ demiş. Bunu anlatışı beni çok etkilemişti”...
Kuruculardan Canan Arın
“Yaşasın kadın dayanışması!”
25- Vakfın kurucularından Canan Arın: “Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı duruşu, kadınlara davranışı, ürettiği kadın politikaları ile ciddi bir gereksinime cevap veriyor. Sadece bir sığınak değil, orada kalan kadınlara yeniden özgüven kazandıran, hiyerarşisi olmayan, kalan kadınlar için bir hapishane niteliği taşımayan bir yer ve ciddi bir kadın politikası üretiyor. Bu kadar uzun süre ayakta kalmasının en önemli nedeni yaşamın gereklerine doğrudan doğruya cevap vermesi. Ve tabii kadınların bıkmadan, usanmadan, vazgeçmeden hemcinslerine haklarını anlatmak konusundaki ısrarı. Bugün bu görevi üstlenen kadınlara ve Mor Çatı’yı her gün biraz daha geliştirerek büyük bir özveri ile çalışan herkese teşekkür ederim. Yaşasın kadın dayanışması!”