İstanbul Boğazı'nda yaşayan yunuslar...Boğazda denize dikkatle bakarsanız, onları siz de fark edeceksiniz!
Türkiye genelinde ise on bir tür deniz memelisi bulunuyor: Uzun balina, kaşalot (ispermeçet balinası), grampus, çizgili yunus, siyah yunus, kuvier balinası, yalancı katil balina ve Akdeniz Foku.
Ancak gerçek şu ki sularımızda birçok balina ve yunus türü bulunmasına rağmen onlar hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz. Tesadüfi yakalanma (bycatch), deniz kirliliği, aşırı avcılık vb. bu canlıların doğal ortamını bozuyor ve bu türlerin nesillerinin devamını tehdit ediyor.
Balık avcılığı sırasında Karadeniz'de yılda en az 3 bin yunus tesadüfen ağalara takılarak boğulduğu ve karaya vurduğu tahmin edilmektedir.
2003 yılının nisan, mayıs, haziran aylarında Batı Karadeniz'de karaya vuran yunus türlerinin tespiti için 45km'lik sahil taranarak 177 adet yunus bulunmuştur. Deniz kirliliğinin etkilerinin belirlenmesi için muturlar üzerinde yapılan araştırmalarda yüksek oranda kimyasal kirleticiler tespit edilmiştir.
Tırtak Akdeniz'de 2003 yılından beri IUCN kriterlerine göre nesli tehlike altında türler (Endangered) listesine girmiştir. Türkiye'de 1983 yılından beri tüm deniz memelilerinin avlanması yasak olup, başta 1380 sayılı su ürünleri kanunu ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası antlaşmalar Barselona konvensiyonu ve buna bağlı alt protokollerle koruma altındadır.
Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV), denizlerimizde yaşayan balina ve yunus türlerinin sayıları, dağılımları ve biyolojileri ile ilgili olarak 1993 den beri bilimsel araştırmalar yapıyor. Bu türlerin korunmasına katkı sağlamak amacıyla ve özellikle Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı'nda daha yoğun olmak üzere "Boğazın Sokak Çocukları" adını verdiğimiz bir araştırma projesi yürütüyor. İstanbul Boğazı'nda, özellikle bahar ve sonbaharda balık göçleri sırasında artan yunus sürüleri, karadan, botla ve şehir hatları vasıtalarıyla denizden izlenmektedir. Fotoğraflama teknikleriyle yunus bireylerinin sırt yüzgeçlerinden kimlikleme (photo-id) çalışmaları yapılmaktadır. Sırt yüzgeçlerinin büyüklüğü, şekli, üzerindeki girinti, çıkıntı ve izlerden bireyleri tespit ederek, mevsimsel göç yapan ve yaz kış gözlenebilen yerleşik grupların ayırt edilmesine çalışılmaktadır.
Siz de yunus gördüğünüzde, türünü doğru tespit edip bize bilgi vererek projeye katkıda bulunabilirsiniz!
Proje kapsamı:
• Denizlerde yaşayan türlerin mevsimlere göre tespiti, sayıları, dağılımları ve yaşam alanlarının belirlenmesi;
• Göç yapan ve yerleşik grupların tespiti;
• Populasyon yapıları, bireylerin belirlenmesi (photo-id)
• Türleri tehdit eden etkenlerin belirlenmesi ve çözüm önerileri geliştirilmesi;
• Kıyılarda gözlenen ölü veya canlı balina ve yunuslar hakkında bilgi edinilmesi için kıyı kentlerini kapsayan bir bilgi ağı oluşturulması;
• Türlerin korunmasıyla ilgili olarak ilgili kurumlarda önerilerde bulunması;
• Kamuoyu bilincinin artırılması amacıyla kitlesel eğitim çalışmalarının yapılması;
• ACCOBAMS, Barselona, Bern ve Bükreş Sözleşmeleri'ne göre gerekli teknik alt yapının oluşturulması;
• Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkıda bulunulması
Çalışmalarımız sizlerin kişisel destekleri ve duyarlı kurumların da katkılarıyla daha etkin ve verimli bir şekilde sürecektir. Bize katılmanızı ve denizlerimizi koruma çabamıza destek olmanızı bekliyoruz.
Kaynak: TÜDAV