Kara Mayınları Raporu Açıklandı

Ottawa Sözleşmesi uygulamasında dünyada rekor ilerleme

Türkiye’de olumlu ve olumsuz gelişmeler oldu

Cenevre, İstanbul 24 Kasım 2010 - Mayın ve Misket Bombaları İzleme (Monitör) 2010 Raporu bugün Birleşmiş Milletlerde açıklanıyor. Rapor, 2009 yılı ile Ağustos 2010 tarihleri arasındaki genel bulguları ve ülkelere ilişkin detaylı bilgileri  içeriyor.  Genel bulgulara göre, 2009 yılında Mayın Yasaklama Anlaşması’nın uygulanmasında rekor ilerleme kaydedildi: Mayın temizliği ve stokların imhasında önemli gelişmeler sağlanırken, mayın ticaretine ilişkin herhangi bir kayda rastlanmadı.

Raporda en önemli gelişmelerden birisi de, mayın ve UXO nedeniyle meydana gelen vakalardaki düşüş oldu. Ancak, hem genel bulgular hem de ülkelere ilişkin bilgiler, kurbanların ihtiyaçlarının giderilmesi konusunda hala önemli eksiklikler olduğunu gösteriyor.

Türkiye: Olumlu ve olumsuz gelişmeler

Olumsuzluklar;

Yeni mayın kullanımı: Sözleşme’nin Taraf Devlet’i olan Türkiye’de, geçtiğimiz yıl en önemli olumsuz gelişme, Mayıs 2009’da Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yeni mayın döşemesi ve bu olay sonucunda 6 askerin yaşamını kaybetmesi, 8 askerin de yaralanması oldu. Askeri Savcılığın yaptığı soruşturma sonunda, 5 Kasım 2010’da,  mayın döşediği belirlenen komutanlardan eski Hakkari 20. Jandarma Sınır Tugay Komutanı Tuğgeneral Zeki Es, “taksirle birden çok kişinin ölümüne sebebiyet vermek”ten tutuklandı.

Uluslar arası Mayın Yasaklama Kampanyası ve Mayınsız Bir Türkiye Girişimi olarak, olayda kullanılan mayınların nereden, nasıl temin edildiği ve orjinleriyle ilgili endişelerimiz halen devam etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin başka yerlere de mayın döşemiş olup olamayacağı araştırılmalı, sonuçları kamuoyuna sunulmalı ve kullanım yasağını ihlal eden herkes için cezai şartlar yerine getirilmelidir.

Kurbanlara yardım: Türkiye’de bir veri tabanı bulunmamaktadır. Türkiye, 2006 Madde 7 Raporu’nda Sağlık Bakanlığı bünyesinde bir veri tabanı oluşturulacağını belirtmesine karşın bu konuda herhangi bir gelişme olmadı.

Türkiye’de kurbanların sayısı bilinmemektedir. Yerel kaynaklar bu sayıyı 10 binlerle ifade etmektedir. Kurbanlar ve aileleri, uluslar arası sözleşmeler ve ulusal yasalarda var olan hakları ve nerelerden ne tür yardım alabilecekleri konusunda da yeterli bilgiye sahip değiller.

Mağdurlara yönelik bir araştırma başlatılmalı ve mağdurların topluma yeniden kazandırılması için gerekli olan tüm önlemler alınmalıdır. Mağdurları hakları ve nereden ne tür hizmet alabilecekleri konusunda bilgilendiren birimler oluşturulmalıdır.

Sivillerin korunmasına yönelik alınan önlemler: Türkiye’de ulusal ve uluslar arası risk eğitimi operatörü bulunmamaktadır. Türkiye, mayınlı alanların etrafının işaretlendiğini ve sivillerin bu konuda uyarıldığını belirtmesine karşın, vakalarda bir düşüşün olmaması önlemlerin yeterli olmadığını göstermektedir.

Mayınlı alanlardaki yerel halka yönelik mayın risk eğitimi çalışmaları acilen başlatılmalı, mayın olduğundan şüphe edilen alanlar tespit edilmeli ve etrafı uluslar arası standartlarda çevrilmelidir.

Olumluluklar;

Stokların imhası:  Türkiye, stoklarında bulunan mayınları, Sözleşme’de belirtilen tarihten 3 yıl sonra imha etti. ADAM tipi mayınlar, tesisin uygun olmaması nedeniyle yurtdışında imha edilecek.  

Toprağa döşeli mayınların temizliği: Toprağa döşeli mayınların temizliğinden sorumlu olan Milli Savunma Bakanlığı’nın, Türkiye-Suriye sınırındaki mayın temizliği için NAMSA ile yaptığı görüşmelerde imza aşamasına gelindiği belirtildi.

Bakanlığın, diğer sınırlar ve en önemlisi iç bölgelerdeki mayınların temizliği konusunda, ‘Türkiye-Suriye sınırındaki mayın temizliğindeki deneyimlere göre’  hareket edileceğine ilişkin açıklaması kaygı vericidir:  Toprağa döşeli mayınların temizliği için ek süre istenmemeli, 2014’e kadar toprağa döşeli tüm mayınlar temizlenmelidir.  Bu konuda bir program ve takvim oluşturulmalı ve kamuoyuna açıklanmalıdır.  Unutulmamalı ki, her üç günde bir, bir mayın vakasının yaşandığı Türkiye’de, geciken her gün yeni mayın kurbanı demektir.

Mayın Eylem Merkezi: Türkiye’de Mayın Eylem Merkezi bulunmamaktadır. Milli Savunma Bakanı yaptığı açıklamada, bu konuda adım atıldığını, mayın eylemini denetlemek üzere bir Üst Proje Kurulu (ÜPK) ve ulusal mayın eylem merkezi olarak işlev görmesi için de bir Proje Uygulama Kurulu (PUK) oluşturduğunu açıkladı. 

Mayın Eylem Merkezi bir an önce oluşturulmalı, Merkez’de mayın/UXO mağdurları ve ilgili sivil toplum kuruluşları temsilcileri de yer almalıdır.

Önümüzdeki yılın, uygulamadaki olumsuzlukların sona erdiği, olumlu gelişmelerin yaşama geçirildiği bir yıl olması dileğiyle, teşekkür ederiz.

Mayınsız Bir Türkiye Girişimi

Muteber Öğreten (Mayınsız Bir Türkiye Girişimi Koordinatörü)

Tel: 0535 229 38 28  e-mail: [email protected]

NOT: Monitör 2010 Rapor bilgileri ekte bulunmaktadır.